Hỏi Đáp

2) Đó vẫn là do chú ý quá kỹ vào đối tượng, nên chánh niệm tỉnh giác trở thành cục bộ, thấy bên trong thì mất bên ngoài, thấy mình thì quên người. Chánh niệm tỉnh giác không phải là chú ý mà là cái thấy định tĩnh sáng suốt một cách toàn diện. Khi cần nhìn vào trong thì sẽ thấy bên trong, khi cần nhìn ra ngoài thì thấy bên ngoài, khi cần thấy cả hai thì thấy cả hai, không trở ngại gì cả. Nhớ rằng, thận trọng, chú tâm, quan sát hay tinh tấn chánh niệm tỉnh giác không phải là công cụ của bản ngã để đạt được điều gì, mà là cái dụng của tánh biết rỗng lặng, trong sáng. Vậy hãy để cho tâm được rỗng lặng trong sáng, đừng xen bản ngã vào, thì nó tự biết tùy duyên thuận pháp.

3) Vấn đề không phải là chuẩn bị hay không chuẩn bị, mà là có sáng suốt, định tĩnh, trong lành hay không. Nếu chuẩn bị trước nhưng khi chủ trì buổi họp lại thiếu sáng suốt định tĩnh trong lành thì còn tệ hơn không chuẩn bị. Tuy nhiên, phải phân biệt hai loại chuẩn bị: Chuẩn bị có tính tổ chức như ấn định thời gian, địa điểm, số lượng đại biểu, kinh phí, chương trình nghị sự v.v… thì đương nhiên phài chuẩn bị. Còn loại chuẩn bị có tính tâm lý thì tùy thuộc vào khả năng nhận thức và thiện chí của mỗi người. Nếu người đủ tự tin và trầm tĩnh sáng suốt, đủ đức thận trọng, chú tâm, quan sát thì sẽ tùy duyên mà ứng chứ không cần chuẩn bị gì cả. Nếu chưa đủ tự tin thì cứ chuẩn bị nhưng không chắc những gì xảy ra sẽ giống như mình dự liệu.

* Giới- Định -Tuệ là ba yếu tố không thể tách rời nhau. Không thể chỉ tu giới mà không đi kèm định, tuệ. Phật dạy : Người có giới ắt có trí tuệ, người có trí tuệ ắt có giới (Trường Bộ Kinh 1, 222). Có 3 loại giới định tụê:

1) Tự tánh giới định tuệ: đó là ba yếu tính sáng suốt (tuệ), định tĩnh (định) và trong lành (giới).

2) Tùy dụng giới định tuệ: đó là ba yếu tố thận trọng (giới), chú tâm (định), quan sát (tuệ) khi tùy tình huống mà ứng dụng.

3) Chế định giới định tuệ:  Đó là giới định tuệ được đức Phật chế định tùy hoàn cảnh và căn cơ trình độ cho hàng tứ chúng.

* Chữ sinh trong giới sinh định, định sinh tuệ có nghĩa là tương trợ lẫn nhau, bổ túc cho nhau, chứ không phải yếu tố này sinh ra yếu tố kia. Ba yếu tố này có chức năng, nhiệm vụ, tánh tướng thể dụng đều khác nhau làm sao mà sinh nhau được! Nói là sinh nhưng thực ra ba yếu tố này vừa tương sinh vừa tương khắc chứ không phải hỗ trợ không thôi. Ví dụ người quá chú trọng giới không thể định được, người quá chú trọng đinh không phát tuệ được v.v… Giới định tụê trong tự tánh và tùy dụng phải ứng cùng lúc không thể trước sau. Chế định giới định tuệ thì có thể tu trước sau, nhưng chỉ cần giới và tuệ, còn định thì chỉ cần sát-na định cũng đủ đắc đạo quả, không cần tu định an chỉ. Phật dạy: “Trí tuệ được giới hạnh làm cho thanh tịnh, giới hạnh được trí tuệ làm cho thanh tịnh… Giới hạnh và trí tuệ được xem là tối thắng ở trên đời” (TBK 1, 222). Một vị A-la-hán phải diệt được sự dính mắc trong định sắc giới (sắc ái) và định vô sắc giới (vô sắc ái). Vị A-la-hán nào không có định an chỉ thì khỏi mất công tu tập và hóa giải thiền định. Tuy nhiên tùy thời định của vị A-la-hán này được gọi là “Bất động tâm giải thoát”. Ngược lại dù đạt được định an chỉ Phật vẫn dạy: “Này Ananda, Đối với những ai sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần… chứng được hiện tại lạc trú… Ta nói rằng lợi đắc, cung kính, danh vọng sẽ là chướng ngại pháp đối với vị ấy” (TBK 1, 614). Tóm lại, không phải tu thiền định trước mới tu thiền tuệ đâu, mà thậm chí định an chỉ không cần thiết cho sự giác ngộ.