Hỏi Đáp

Lởi nói của người bạn ấy là một cảnh báo rất tốt để con soi chiếu lại thái độ hành trì của con. Những điều thầy thuyết minh không phải là một công thức phải tuân thủ vì như vậy đàng sau còn tiềm ẩn một bản ngã muốn thu hoạch một lý tưởng nào đó. Sáng suốt, định tĩnh, trong lành là bản chất thanh tịnh hồn nhiên của tánh biết tự soi chiếu chứ không phải là một cố gắng giữ tâm sáng suốt, định tĩnh, trong lành. Khi động dụng, tánh biết cũng tự ứng sự thận trọng, chú tâm, quan sát một cách tự nhiên, không phải là một cố gắng để cho mọi sự được như ý muốn. Đừng xem những điều thầy chỉ ra cho thấy là một phương pháp tu hành để đem ra áp dụng. Chính thầy cũng thấy trong nỗ lực của con vẫn còn phảng phất ít nhiều ý chí của bản ngã. Đó là chỗ mà người bạn con nói là “tròng lên một lớp áo mới cho một bản ngã thích tìm an tránh khổ”. Thiền chính là khám phá ra cái bản ngã ẩn sâu đằng sau cái gọi là “tu tập” ấy. khi cái ta ảo tưởng bị khám phá không còn lăng xăng hành động nữa, thì ngay đó sáng suốt, định tĩnh, trong lành, hoặc thận trọng, chú tâm, quan sát sẽ tùy duyên thuận pháp mà tự ứng ra. Nên thầy gọi đó là sống tùy duyên thuận pháp vậy.

Tuy nhiên, góp ý của người đó giúp con cảnh giác thôi, nhưng mỗi người cứ tùy căn cơ trình độ của mình mà hành rồi sẽ thấy ra, chứ làm sao mà ngay từ đầu muốn toàn bích được. Cầu toàn như vậy khiến con phân vân nghi hoặc rồi rơi vào lý suông không dám vào sự thì cũng vẫn là vọng làm sao thấy ngã, pháp!.

Mục đích hành thiền là để không bị trói buộc trong trong vô minh ái dục biểu hiện rõ trong cái ngã tham sân si. Vậy tiến bộ được đo lường bằng mức độ đoạn giảm được sự dính mắc trói buộc trong ảo tưởng của cái ta tham sân si ấy. Nghĩa là tâm càng rỗng lặng trong sáng càng thấy rõ bản chất thật của các pháp và ít bị trói buộc bởi vô minh ái dục. Do đó đức Phật dạy: “Không tham ưu, không nương tựa, không dính mắc điều gì ở đời” . Nên nếu con hành thiền mà bớt được cái ta tham ưu, nương tựa, dính mắc là có tiến bộ, nếu tăng thêm bản ngã thì có nghĩa là trói buộc cũng tăng.

1) Có hai loại ý muốn: Ý muốn đúng pháp hay thuận pháp và ý muốn nghich pháp hay thuận ngã. Khi đói thì muốn ăn cơm tức là muốn thoát khỏi cái khổ đói, khi lạnh muốn đắp chăn để thoát khỏi cái khổ lạnh, v.v… muốn thoát khổ như vậy thì không có gì sai pháp. Đó không phải là phi hữu ái. Một ví dụ khác khi bệnh con đến bác sĩ khám, bác sĩ chẩn đoán bệnh đúng và cho thuốc đúng nên cứ theo toa mà uống thì 3 tháng sẽ khỏi. Nhưng người bệnh lại muốn khỏi ngay cho nên uống thuốc đó một lần để khỏi kéo dài 3 tháng. Đó là ý muốn sai pháp, do ghét bệnh và thích mau hết bệnh nên mới tham sân và không những không khỏi bệnh mà còn chuốc lấy thêm đau khổ. Diệt khổ trong đạo Phật không phải là cố gắng loại trừ khổ đó đi vì/bằng bản ngã tham sân, mà “diệt bằng trí tuệ” nghĩa là do sáng suốt, định tĩnh, trong lành mà thấy rõ bản chất thật của khổ, thấy rõ nguyên nhân của nó, nên không tiếp tục tạo ra nhân khổ thì khổ tự diệt nên gọi là diệt khổ. Như vậy diệt khổ là không tạo tác nguyên nhân sinh khổ. Không tạo tác thì chấm dứt khổ sao gọi là nghịch lý? Vậy muốn biết con có tu thuận lý hay nghịch lý thì phải xem ý muốn tu của con thuận pháp hay nghịch pháp mới được.

2) “Mình” là một đại từ chỉ thân thọ tâm pháp hay nói tắt là thân tâm hoặc danh sắc, không phải chỉ riêng cái tâm. Sắc là mắt tai mũi lưỡi thân, và danh là tánh biết biểu hiện qua các thức gọi chung là tri kiến. Cũng có khi “mình” bị chấp lầm thành cái ta ảo tưởng. “Thường lặng lẽ biết mình” là cách phát hiện ra trong cái gọi là “mình” ấy đâu là thuần túy danh sắc, đâu là cái ta ảo tưởng. Sự khám phá minh bạch này chính là thiền Vipassanà hay thiền kiến tánh.

3) Thực ra khi buông cái ta lăng xăng tạo tác xuống thì tánh biết liền “lặng lẽ thường biết mình”, vì khi không bị bản ngã che lấp thì tánh biết trở về với bản chất sáng suốt, định tĩnh, trong lành hoặc tinh tấn, chánh niệm, tỉnh giác. Vậy những điều này xảy ra đồng thời. Còn khi hữu sự thì tánh biết lại tự ứng ra sự thận trọng, chú tâm, quan sát để thực hiện sự việc đó, khi hết việc, tánh biết lại trờ về rỗng lặng trong sáng. Nên thiền mới nói: “Sự lai nhi tâm thỉ hiện, sự khứ nhi tâm tùy không”. Tóm lại, khi hữu sự thì thận trọng chú tâm quan sát, khi vô sự thì sáng suốt định tĩnh trong lành, nên gọi là thiền tùy duyên thuận pháp vậy.