Hỏi Đáp

Sở dĩ thầy phải phân tích rõ điều này vì nhiều người nghĩ rằng giàu là có phước, nghèo là vô phước. Nhưng phước hay tội tùy thuộc vào nhân thiện hay bất thiện và quả an lạc hay đau khổ, chứ không phải căn cứ vào tình trạng giàu hay nghèo. Một vị vua xuất gia từ bỏ ngai vàng và giàu sang quyền quý để thấy hạnh phúc trong tam y bình bát của một vị khất sĩ ăn xin sống trong rừng dưới một cội cây. Vậy thì rõ ràng theo vị vua này thì giàu là tội (đau khổ) còn nghèo mới là phước (hạnh phúc).

Được, vào công tác con cứ đến ở chùa. 

Con giải thích như vậy là rất cụ thể và chính xác. Pháp đúng là vạn sự vạn vật. Tuy nhiên chữ Pháp trong bài kệ này có nghĩa sâu cạn khác nhau tùy theo người hiểu và ứng dụng nó. Pháp thường được thấy qua hai cách: Pháp chế định và pháp thực tánh. Pháp chế định (paññatti) gọi là tục đế (sammuti sacca) là khái niệm do con người quy định cho mọi sự mọi vật và mỗi quy định như vậy thường kèm theo một định nghĩa (nghĩa khái niệm: attha paññatti) hay một tên gọi (danh khái niệm: nàma paññatti). Pháp thực tánh (sabhàva) gọi là chân đế (paramattha sacca) là bản chất tự nhiên vốn có của vạn sự vạn vật nên còn được gọi là tự tánh pháp hay pháp tánh, không do ai quy định cả.

Trong câu “Đến đi Pháp lặng thầm” con giải thích từ Pháp như thế mặc dù rất cụ thể, chính xác và rất tốt cho việc thấy ra chính mình trong cuộc sống, nhưng còn ở mức độ nghĩa tục đế hơn là nghĩa chân đế. Tất nhiên lúc đầu như vậy vẫn là đúng tốt. Nhưng khi một người lắng nghe quan sát ở mức độ sâu hơn thì sẽ thấy ra thực tánh pháp. Giống như Chúa nói: “Ta đến như kẻ trộm, phước thay kẻ nào ngày đêm tỉnh thức”, “Ta” hay Pháp ở đây có nghĩa là thực tánh chân đế, luôn âm thầm lặng lẽ hiện diện ở đàng sau bề mặt khái niệm tục đế mà con người nhận thức qua mối quan hệ chủ quan bên ngoài (tư kiến, tư dục) của mình. Vì vậy, bài kệ của thầy có thể hiểu ở hai mức độ đều tốt. Ở mức độ tục đế thì thì sự thận trọng, chú tâm, quan sát trong bài kệ này giúp con điều chỉnh nhận thức và hành vi theo đạo đức trong mối quan hệ đời sống thế gian.

Ở mức độ chân đế, sự thận trọng, chú tâm, quan sát (minh sát tuệ với tinh tấn, chánh niệm, tỉnh giác) trong bài kệ này giúp tâm con hoàn toàn trong lành, định tĩnh, sáng suốt. Đó chính là trí tuệ thấy rõ thực tánh chân đế của Pháp. Ở mức độ này, dù chưa phái là bậc Thánh thì cũng là bậc đã thấy được Tánh Đế (Kiến Tánh), còn nếu thấy được Thánh Đế (nhất là Đạo Đế và Diệt Đế) thì được gọi là bậc đã nhập vào hàng Tứ Thánh. Như vậy con thấy “ớn ớn” là phải. Tuy nhiên nhận thức được như con để vận dụng trong cuộc sống cũng vẫn đúng với ý nghĩa của bài kệ, và tuy ở mức độ tục đế con vẫn đạt được lợi ích thiết thực trong quá trình điều chỉnh nhận thức và hành vi từ tục đế đến chân đế. Sự thận trọng, chú tâm, quan sát ở mức độ này đươc gọi là lợi ích tỉnh giác (satthaka sampajañña).