Hỏi Đáp

Pháp hành vô thường tự nhiên trong vật lý thì ở đâu cũng có, mở mắt là ở đâu cũng thấy, mở tai là ở đâu cũng nghe… không nhất thiết phải lệ thuộc vào “phồng xẹp” để thấy pháp hành vô thường. Và cũng không phải tìm Niết-bàn trong pháp hành vô thường loại vật lý này. Khi đức Phật dạy “Chư hành vô thường, hãy thận trọng chớ có phóng dật” thì Ngài không ám chỉ vô thường của sắc pháp nơi hiện tượng vật lý mà Ngài muốn nói đến pháp hữu vi tạo tác của thái độ tâm lý đối với tất cả pháp, kể cả Niết-bàn.

Niết-bàn không phải là chấm dứt vô thường trong hiện tượng sắc pháp nào mà chính là sự tịch tịnh – không còn thái độ tâm lý tạo tác hữu vi của bản ngã. Vô thường của những hiện tượng vật lý như “phồng xẹp” chẳng hạn thì ai cũng thấy được, nhưng vô thường nơi pháp hành tạo tác hữu vi tâm lý của bản ngã thì rất khó phát hiện, do đó cần thận trọng chú tâm lắng nghe quan sát trung thực sự tương giao của thân – tâm – cảnh (thân, thọ, tâm, pháp) để chỉ thấy pháp diễn biến như nó đang là (yathābhūtā/ sabhāva: như thị), không còn thái độ lăng xăng tạo tác của bản ngã xen vào đó nữa, thì mới gọi là tịch tịnh Niết-bàn.

Không có một lời khuyên nào ứng dụng cho tất cả mọi người, vì còn tùy nghiệp căn, trình độ nhận thức và duyên của mỗi người mà nói mới có hiệu quả. Nguyên lý chung là động viên họ an tâm, không sợ hãi, không dính mắc… còn làm cách nào thì tùy vào mỗi người. Tình thương yêu và cách cư xử thích ứng với người bệnh của thân nhân, bạn bè cũng đóng một vai trò tích cực. Đông Y đã biết được cơ thể con người có khả năng tự động điều chỉnh rất cao, chỉ vì lo lắng mà can thiệp quá nhiều làm cho cơ chế này không hoạt động được.

Mới đây một số nhà nghiên cứu khoa học về cơ thể con người cũng đã chứng minh được rằng tâm lý có thể ảnh hưởng lên cơ thể con người cả hai chiều hướng tích cực lẫn tiêu cực. Thí dụ sân hận hay sợ hãi hại cho gan, lo lắng hay buồn phiền hại cho hệ tiêu hóa, phấn khích quá hại cho tim v.v… (điều này thì đông y đã nói đến từ lâu). Nói chung thái độ bất an tiêu cực làm cho bệnh gia tăng, thái độ bình an tích cực làm cho bệnh thuyên giảm. Nắm vững những nguyên lý đó thì có thể động viên người bệnh giúp họ biết tự điều chỉnh thái độ của mình.

Đó là bài học để con thấy ra việc gọi phước có đúng có sai, có tốt có xấu như thế nào, và để con biết điều chỉnh cách gọi phước và thái độ gọi phước của con cho đúng tốt hơn chứ không phải để bất mãn hay chán chường. Thực ra những thử thách đó chỉ tốt cho con thôi.

Dù nói một ngàn lời

Chẳng bằng ngồi im lặng

Nghe âm thanh sâu lắng

Từ pháp tánh muôn đời.