Hỏi Đáp

Trong bài Kinh này không nói phước cho vị Tỳ Kheo thọ dụng mà nói rằng vị Tỳ Kheo có bốn tâm vô lượng – từ, bi, hỷ, xả – khi thọ dụng tứ sự cúng dường “của ai” (thí chủ nào) thì sẽ được phước vô lượng cho “cho người ấy” (cho thí chủ ấy).

Tất nhiên vị Tỳ Kheo có tâm vô lượng như vậy đã là phước điền cho người gieo phước rồi, nên không những có phước vô lượng cho thí chủ mà bản thân vị Tỳ Kheo ấy cũng có phước vô lượng nữa. Chính phước vô lượng của vị Tỳ Kheo này giúp cho thí chủ được phước vô lượng.

Đó chính là bài học để con khám phá ra sự biểu hiện của cái tâm thức luôn lăng xăng tạo tác qua tưởng tượng của nó. Và hầu như mọi phiền não khổ đau đều xuất phát từ sự vọng động này. Lắng nghe, quan sát lại thân tâm mình con sẽ phát hiện ra sự manh động hướng ngoại của tâm thức để trở về với sự hồn nhiên trong sáng nơi bản chất thanh tịnh vốn có của nó.

1) Có hai loại ý nghĩ thuộc sankhārā trong đầu: Loại tập khí thụ động (sankhārā âm tính) và loại tạo tác chủ động (sankhārā dương tính). 

– Ý nghĩ thụ động phần nhiều là chuyện quá khứ tái hiện kiểu giống như giấc chiêm bao, với loại này con chỉ cần biết nó thôi còn sinh hay diệt là chuyện của nó, giống như con biết câu chuyện trọng giấc chiêm bao mà sáng ra có thể kể lại được vậy. Nhờ loại  này mà con hữu thức hóa vô thức những khuynh hướng xung động do tập khí quá khứ như thế nào.

– Ý nghĩ chủ động phần nhiều là chuyện tương lai phóng hiện giống như con đang lên một kế hoạch, một dự tính, một đánh giá, bình phẩm hay phê phán gì đó, với loại này có hai cách xử lý: Nếu ý nghĩ này là ảo tưởng thì con chỉ cần thấy nó thì nó tự biến mất con không cần phải diệt, còn nếu ý nghĩ này là cần thiết thì con chỉ nên sáng suốt suy nghĩ tiếp cho ra lẽ.

2) Đầu óc “nhiều chuyện” là trạo cử (thường hay lao xao) hoặc tính tầm (thường hay tìm kiếm) thuộc dạng lý trí nhiều hơn trực giác, do đó dễ sinh nghi hoặc và ưa suy nghĩ, tìm tòi, tính toán. Cần tinh tấn chánh niệm tỉnh giác, tức trở về trọn vẹn tỉnh thức với thực tại nhiều hơn, khi các yếu tố tín, tấn, niệm, định và tuệ vững vàng thì sẽ không còn lao xao và tìm kiếm nữa.

Đúng lắm, tuy nhiên:

Thấy, nhắm mắt cũng thấy

Không thấy, mở như không

Vì đây là mắt tuệ

Nhắm mở đều thong dong.

Ưa thích công việc ở đây hầu như có nghĩa là tham công tiếc việc thì khác xa với người biết mình trong công việc. Người ham thích công việc là người bị cuốn vào công việc mình làm không còn biết mình nữa, thí dụ người quên mình trong kinh doanh vì lợi nhuận, còn người có lòng vô ngã vị tha mà làm việc phục vụ nhưng vẫn biết mình một cách trọn vẹn tỉnh thức thì khác, như anh chàng đang biểu diễn xiếc đi trên dây cho quần chúng xem, vừa nghe đức Phật hỏi một câu liền đắc Thánh Quả Dự Lưu thì sao? 

Câu chuyện minh họa cho kinh Tứ Niệm Xứ là sinh hoạt đời sống của người xứ Kuru, họ làm việc hạng ngày để sinh sống như thường lệ nhưng vẫn tự mình sống trọn vẹn tỉnh thức và nhắc nhở những người thân sống chánh niệm tỉnh giác. Làm việc với tâm an lạc không có nghĩa là ham thích công việc. Ba vị Tỳ Kheo sống trong rừng Gosinga sống với tâm vị tha và làm việc phục vụ cho nhau nhưng vẫn hoàn toàn chánh niệm tỉnh giác đã được đức Phật và chư Thiên ca ngợi. Ông Cấp-cô-độc, bà Visakhā luôn làm việc phục vụ đức Phật và chư Tăng vẫn đắc Thánh quả, và chính đức Phật tự tay đi phục vụ những tỳ kheo bệnh, đó không phải công việc vô ngã vị tha sao?