Hỏi Đáp

Câu hỏi này đã được thầy trả lời trước đây như sau:

Tưởng tri là biết qua tưởng, thức tri là biết qua 6 thức, và tuệ tri là biết qua tánh biết. Tưởng tri thì chỉ biết đối tượng chế định; thức tri khi biết qua trực giác thì đối tượng là pháp thực tánh, khi biết qua lý trí thì đối tượng là pháp chế định; tuệ tri thì biết đối tượng thực tánh chân đế.

Tuệ tri là thấy pháp qua trí tuệ, Thắng tri là thấy pháp qua thiền định hay lục thông (đôi khi thắng tri dùng đồng nghĩa với tuệ tri và liễu tri), Liễu tri là đã quán triệt được pháp. Ví dụ, khi chánh niệm tỉnh giác đúng mức thì thấy được thực tánh pháp, đó gọi là tuệ tri. Một vị có thiền định hay lục thông thấy pháp gọi là thắng tri. Vị đã chứng đạo tuệ quả tuệ thì gọi là liễu tri.

Ngoài ra con vào chương 3 cuốn Sống Trong Thực Tại để biết rõ hơn về các loại tri, trong cuốn Thiền Phật Giáo Nguyên Thuỷ và Phát triển cũng có đề cập các loại tri này.

Khi quá tập trung vào một việc nào đó thì có thể quên thực tại thân tâm đang là. Tập trung chính là yếu tố định nhiều quá mức cần thiết. Định và tuệ phải hài hòa và đúng mức yêu cầu là đủ. Định nhiều hơn tỉnh giác là một trở ngại. Có thể là trong quá khứ con hành thiền định hơi nhiều.

Nếu là chú tâm – trong thận trọng chú tâm quan sát – thì chỉ cần tâm không tán loạn là đủ để trọn vẹn với thực tại trong đó bao gồm cả công việc lẫn thân tâm, chứ không cần phải tập trung quá mức cần thiết. Con thử tập nhìn một vật nào đó mà vẫn biết rõ thân tâm đang nhìn thử xem.    

1) “Vô thường” là tính chất của 2 loại pháp hữu vi: Hữu vi do duyên sinh tự nhiên và hữu vi do tạo tác hữu ý. Nếu là vô vi thì gọi là “không sinh, không hữu, không tác, không thành” hoặc “không sinh không diệt” chứ không gọi là “thường” được. Khi nói “vô thường thị thường” chỉ hàm ý vô thường là chuyện bình thường thôi.

2) Không phải phía sau “vô ngã” là gì, mà là khi không còn cái ngã ảo tưởng nữa thì liền thấy ra Niết-bàn. Có thể thấy được Niết-bàn nhưng nếu còn một số kiết sử chưa chấm dứt thì vẫn còn thời gian để chúng diệt tận, như các bậc Thánh Hữu Học còn cần một thời gian để kiết sử chấm dứt hoàn toàn mới thật sự là bậc Vô Học.  

3) “Ý thức” có sinh diệt nên cần chỗ trụ để tồn tại còn “Tánh Biết” hay “Tâm Trong Sáng” (Pabhassara Citta) thì không sinh diệt nên không cần trụ vào đâu cả. 

Đúng là phần nhiều chữ “Trí” dùng trong Truyện Tiền Thân chỉ là trí khôn ngoan thôi, chứ chưa phải là “Trí Tuệ” giác ngộ hoặc Tuệ Giác. “Trí” theo nghĩa Trí Tuệ hay Tuệ Tri là trí thấy được Thực Tánh Pháp, còn theo nghĩa Tuệ Giác là thấy rõ phiền não và Niết-bàn.

“Bóng đè” là một loại chiêm bao mà “ý thức trong mộng” không ra lệnh được cho hệ thần kinh điều khiển hoạt động của thân như những giấc chiêm bao bình thường khác hoặc loại “mộng du”. “Bóng đè” có thể xuất phát từ nhiều lý do: Do tâm lý bị ức chế hoặc hưng phấn, gần giống như trường hợp trầm cảm và hưng cảm, do cơ thể sinh học nội tạng nhất là tim và thần kinh, do từ trường của thân phát ra chạm phải vật lạ, do môi trường chỗ ở như cách sắp đặt đồ vật trong phòng hoặc hướng giường nằm, không thích hợp, do áp lực của cảm xạ từ một vật trong lòng đất hoặc từ một vật phát xạ gần chỗ ngủ, do áp lực của vũ trụ tuyến xấu, do ảnh hưởng của một “âm khí ” nào đó v.v…

Trước khi ngủ nên thư giãn buông xả, không nên sợ hãi, lo lắng (do bóng đè nhiều lần nên bị ám ảnh như trường hợp tâm lý người bị say sóng), nếu có lo lắng thì nên niệm Phật hoặc rải tâm từ để lấy lại tự tin. Ban ngày nên thường chánh niệm tỉnh giác, tức trọn vẹn biết mình để sống trầm tĩnh sáng suốt. Mặt khác nên thay đổi chỗ đặt giường hoặc trở đầu hướng khác, nên dọn dẹp đồ trong phòng cho ngăn nắp và thông thoáng, tránh những thiết bị phát sóng mạnh ảnh hưởng đến trường sinh học xung quanh. Thực ra môi trường là thứ yếu, nên giữ tâm lý thoải mái lành mạnh, và giữ cơ thể khỏe khoắn bằng cách tập thể dục, thể thao. Khi hai yếu tố thân và tâm an lạc thì có thể không còn bị bóng đè nữa.

Đúng là cần thực hành như vậy một cách tự nhiên. Tuy “không phân biệt” là không lựa chọn lấy bỏ (thủ xả) theo thị hiếu của bản ngã hay theo lý trí vọng thức đối với pháp chế định tục đế, nhưng tánh biết có cách phân biệt rất minh bạch rõ ràng đối với pháp thực tánh chân đế. Do đó cần thường trở về trọn vẹn tỉnh thức với thân tâm cảnh thì mới có thể thấy vô thường, vô ngã và Niết-bàn.