Các câu hỏi liên quan đến chủ đề: vô thường

Con hành như vậy là tốt rồi, chỉ cần như vậy thôi thì con sẽ thấy ra mọi thứ khi hội đủ nhân duyên tự nhiên, nhưng nếu con khởi ý muốn biết nguyên nhân, kết quả, vô thường, vô ngã v.v… ra làm sao thì con lại rơi vào quỹ đạo của lý trí và mất đi tính đang là đồng nhất của vạn pháp.

Giống như khi con quan sát một thí nghiệm về một phản ứng hóa học, nếu con lo tìm nhân quả thì con không thấy hết diễn biến của phàn ứng, ngược lại con chỉ quan sát trình tự tự nhiên của tiến trình phàn ứng thì con lại thấy ra nhân quả và sự biến đổi liên tục của nó.

Trong pháp hành thì thấy vô thường không phải là tìm xem nó biến đổi như thế nào mà là dù thấy nó biến đổi như thế nào tâm vẫn rỗng lặng trong sáng. Vô ngã cũng vậy, nếu con muốn biết vô ngã thế nào thì ngã đã khởi lên rồi, lúc đó cái ngã không thể nào thấy vô ngã được.

Hành giả chỉ là tên gọi trong mối quan hệ chế định của thế gian (khái niệm tục đế), trên thực tế rốt ráo (thực tánh chân đế) thì chỉ có danh sắc hay cụ thể là chỉ có tánh biết đang thấy biết pháp qua mắt tai mũi lưỡi thân ý. Vì vậy, khi nghe đức Phật nói “Trong thấy chỉ có thấy, trong nghe chỉ có nghe… chứ không có cái ta trong đó” thì Bahiya liền thấy pháp vô ngã như vậy nên đã chứng quả Alahán.

Cái ta chỉ là ảo tưởng, nhưng ảo tưởng đó quá mạnh đến độ người ta chỉ thấy cái ta ảo tưởng chứ không thấy được thực tánh chân đế, mà thực sự là ngay khi đó thực tánh chân đế đang hiện hữu. Vì vậy, đang ở trong cái ta ảo tưởng thì khó mà chấp nhận “tất cả pháp là vô ngã”. Một ví dụ cho dễ hiểu là khi con ngủ, con không hề có ý niệm về “ta” nhưng mọi hoạt động của thân tâm tự nó vẫn vận hành. “Ta” chỉ là cái nhãn dán vào khi thức dậy mà thôi. 

Đúng là tất cả pháp hữu vi đều vô thường, khổ, vô ngã. Khi cái ta hữu ý tạo tác (hữu vi) vì không thấy vô thường, vô ngã nên mới khổ. Bản chất hiện tượng hữu vi tạo tác thế gian là như vậy, nếu ai không thấy ra thì rơi vào ảo tưởng của tà kiến và tham ái, do đó phải chịu khổ não trầm luân. Nhưng nếu thấy ra, không tham ưu, không chấp thủ, không nương tựa vào đó thì có thể sống tùy duyên thuận pháp vô ngã vị tha để lấy đó làm bài học giác ngộ. Nhiều người khi thấy ra sự thật này thì sinh lòng chấp không, chán nản và bi quan yếm thế nên cũng không thể giác ngộ giài thoát được. Thực ra bản chất vô thường, khổ não, vô ngã có cái đại dụng của nó nhất là cái dụng chuyển mê khai ngộ cho mọi người.