Các câu hỏi liên quan đến chủ đề: vô minh & ái dục

Điều này thầy đã trả lời nhiều lần rồi tại con không theo dõi thôi. Tình dục (kāma chanda) không phải chỉ là quan hệ nam nữ mà bao gồm cả mắt tai mũi lưỡi thân tham ái đối với sắc thanh hương vị xúc nên được gọi là ngũ dục. Đây là vấn đề toàn bộ chứ không phải chỉ cục bộ trong quan hệ nhục dục của nam nữ thôi. Và đây cũng là tính cách chung của cõi Dục Giới.

Không thể vượt qua ngũ dục bằng cách phê phán, đè nén, trốn tránh hay buông theo chúng mà phải thấu hiểu sự vận hành cùa chúng. Thực ra sự tiếp xúc giữa căn và trần là bản năng tự nhiên, tự nó không có tội, nhưng tội là do cái ta tư tưởng tạo ra. Nếu con biết lặng lẽ quan sát bản năng tình dục mà không để tư tưởng xen vào kiểm duyệt hay khuyến khích thì nó không trở nên phức tạp hay rối loạn như con tưởng. Vì vậy một vị Thánh Tu Đà Hoàn vẫn có vợ, vẫn sống trong ngũ dục mà vẫn không rơi vào tội lỗi, sa đọa.   

Đây quả là vấn đề tế nhị mà mỗi tôn giáo có cách nhìn khác nhau. Có một số tông phái Phật giáo và một số tôn giáo chủ trương tình dục cũng là một trong những pháp tu. Nói như vậy cũng có phần đúng khi hiểu chữ tu theo nghĩa là quá trình điều chỉnh nhận thức và hành vi trên đường tiến hóa đến giác ngộ giải thoát. Quá trình này phải trải qua tất cả sự kiện thực tế để thấy được sự sinh khởi, vị ngọt, sự nguy hại, sự đoạn diệt và cuối cùng là thoát ly khỏi sự trói buộc của sự kiện đó. Tham ái chỉ bị chận đứng bởi đau khổ và diệt tận bằng trí tuệ. Sám hối, xưng tội, trì chú hay tha tội chỉ là động tác tâm lý để người làm tội bớt đi mặc cảm mà vươn lên thôi chứ trên thực tế không thật sự có hiệu quả tận gốc. Nhân quả chính là bài học mà Pháp (hay Thượng Đế hiểu theo một vài tôn giáo khác) muốn con người phải trải nghiệm để học ra chính mình và sự thật về cuộc sống, nếu xá tội đi khi chưa thấy ra sự thật thì làm sao con người học ra bài học nhân quả nghiệp báo được.

Giống như cho con đi học mà nó lười biếng không học hành lại còn quậy phá bạn bè, ăn cắp ăn trộm v.v… rồi nó vẫn không lãnh lấy hậu quả nào để sáng mắt ra ngược lại còn được xóa tội hết thì biết khi nào nó mới nên người?

Tội sinh do tâm ý vọng động, ảo tưởng, mộng mơ… vì vậy nếu tâm ý tĩnh lặng thì dục cũng lặng theo. Do đó người ta mới bày ra các phương tiện như niệm Phật, trì chú, xưng tội, sám hối… để tâm dễ tĩnh lặng hơn. Tuy nhiên theo đức Phật thì làm như vậy chỉ là lấy đá đè cỏ mà thôi, nó chỉ giải quyết tạm thời chứ không phải là thông suốt và chuyển hóa vấn đề bằng trí tuệ.

Phải tự mình chiêm nghiệm, thẩm sát hay quan sát thật rõ ràng hành động của thân, của cảm giác, của tâm ý mình trong chánh niệm tỉnh giác để thấy ra đâu là nhân chính đâu là duyên phụ của vấn đề. Đừng mặc cảm tội lỗi cũng đừng dùng bất cứ phương tiện tạm thời nào để trấn áp nó mà phải đối mặt với thực tế để thấy ra nó, ngay từ khi nó mới khởi lên trong tư tưởng (dục tưởng). Nếu qua sự sinh diêt, nhân quả của nó mà học ra được bài học giác ngộ tận gốc (bằng trí tuệ) thì tốt hơn là dồn nén nó vào trong vô thức (bằng các biện pháp tạm thời) để rồi trước sau gì nó cũng bùng lên mạnh mẽ hơn. Chỉ có trí tuệ chánh niệm tỉnh giác mới quán chiếu và hóa giải được tà kiến và tham ái mà thôi. Nên nhớ rằng tất cả pháp đều là bài học để giác ngộ lại chính mình chứ không phải để thuận theo nó hay đối kháng lại nó.

Đơn giản là khi tâm tham ái thì thấy tâm có tham ái, khi tâm không tham ái thấy tâm không có tham ái. Khi nào con thấy đầy đủ, rõ ràng và như thực những diễn biến sau đây thì con mới thoát khỏi được tham ái về giới tính: thấy tham ái về giới tính phát sanh, thấy sự thích thú và say mê trong đó, thấy sự nguy hiểm và khổ đau tận cùng của nó, thấy nhàm chán tâm tham ái, thấy tâm tham ái không còn sinh khởi. Như vậy con mới thật sự thoát ly được tham ái. “Đoạn tận” có nghĩa là không còn sanh khởi nữa, chứ không phải con dụng công loại trừ nó một cách chủ quan đâu. Quán bất tịnh hay thiền định chỉ để tạm thời chế ngự thôi chứ không đoạn tận được dục ái.

Tham ái trong giới tính thuộc về 5 ái gọi là ngũ dục, hay nói chung là dục ái, bao gồm sắc ái, thanh ái, hương ái, vị ái, xúc ái đối với giới tính. Một vị Thánh Tu-đà-hoàn và Tư-đà-hàm vẫn còn dục ái. Bậc A-na-hàm trở lên mới đoạn tận được dục ái. Vậy con đừng có tham vọng đoạn tận khi con chưa đủ trầm tĩnh sáng suốt để thấy mặt mũi thật của nó – từ khi nó sanh cho đến khi nó diệt trải qua những tiến trình như thế nào (đã trình bày ở trên).

Khi tham ái khởi lên thì đó là thái độ tham ái của cái ta ảo tưởng, nhưng khi tỉnh giác có mặt thì thái độ là tỉnh giác còn tham ái đã trở thành trạng thái. Khi tham ái là thái độ thì hữu ngã, nhưng khi tham ái là trạng thái thì vẫn là vô ngã. Nếu thái độ tỉnh giác còn là “ta tỉnh giác” thì mới xem trạng thái tham ái là “ta tham ái”, còn nếu thái độ tỉnh giác là tánh biết tự nhiên vô ngã thì đâu còn ái để đặt thành vấn đề trạng thái tham ái hiện diện hay không hiện diện? Đoạn tận ái dục là đoạn tận thái độ ái dục, chứ không phải đoạn tận trạng thái ái dục.

Đơn giản là trong quan sát chỉ có quan sát chứ không có người quan sát nên mới gọi là minh sát (vipassanā). Tham ái hiện diện thì thấy tham ái hiện diện, tham ái không hiện diện thì thấy tham ái không hiện diện, đó mới là minh sát. Nhưng nếu trong quan sát còn có người quan sát thì con không thấy thực tánh của tham ái như nó là mà chỉ muốn làm thế nào để vượt qua tham ái, và ý muốn vượt qua này cũng chính là thái độ tham ái. Vậy không phải vượt qua tham ái mà vượt qua người quan sát tham ái. Trong quan sát không có người quan sát thì liền thấy tham ái chính là tánh không. 

Nhục dục là từ ám chỉ sự ham muốn trong sắc, thanh, hương, vị, xúc (ngũ dục) nói chung, nhưng người ta thường hiểu ngầm là “dâm dục”. Ngũ dục là bản năng tự nhiên của loài người nói riêng và cõi dục giới nói chung, tùy theo mức độ của mỗi cõi, từ Địa Ngục cho tới cõi Tha Hóa Tự Tại Thiên. Thậm chí đến các bậc Thánh Tu-đà-hoàn, Tư-đà-hàm vẫn chưa hết được ngũ dục.

Muốn xuất ly một pháp không phải chỉ tìm cách đối trị nó mà phải thực sự thông suốt được nó. Giống như bệnh, người ta chỉ dùng thuốc để loại trừ bệnh trạng, nhưng chính yếu là phải loại trừ được nguyên nhân sinh bệnh. Nhưng muốn loại trừ nguyên nhân sinh bệnh nói chung thì khởi đầu phải thông suốt được nguyên nhân, hậu quả, và toàn bộ tính chất của mỗi căn bệnh nói riêng. Qua chiêm nghiệm khám phá từng căn bệnh người đó thấy rõ nguyên nhân của toàn bộ bệnh tật và đồng thời cũng biết thế nào là không bệnh. Bởi vì một người đã biết rõ thế nào là không bệnh thì người đó có thể chấm dứt toàn bộ bệnh chứ không cần phải đối trị từng căn bệnh một nữa.

Nhục dục phát sinh từ nhiều nguồn. 1) Nguồn kích thích từ bên ngoài (do hoàn cảnh, sự thân cận). 2) Nguồn kích động từ sinh lý (do tác động của các tuyến nội tiết, đơn giản như đói thì thèm ăn v.v.). 3) Nguồn kích hoạt của tưởng (phần lớn dục do tưởng sinh). 4) Do cả ba nguồn kích thích trên. Chủ yếu ở đây nếu một người có tâm rỗng lặng trong sáng nghĩa là thường chánh niệm tỉnh giác, biết rõ hoạt động của thân, của cảm giác, cảm xúc, tư tưởng v.v.. thì có thể kiểm soát được sự sinh diệt của dục. Điều quan trọng không phải là tìm cách diệt nó mà là học ra từ đó bản chất vô thường, khổ, vô ngã của nó thì mới có thể thoát khỏi nó. Nói chơi mà cũng rất thực là “chưa thấy quan tài chưa đổ lệ”, chưa thấy khổ đến tận cùng chưa thoát được dục đâu! Đó là vai trò tuyệt vời của cái khổ giúp con người học ra bài học giác ngộ giải thoát.