Các câu hỏi liên quan đến chủ đề: tứ thiền bát định

Cái đó còn tùy trình độ nhận thức và tâm cơ của mỗi người. Nếu người chưa vững vàng trong thiền tuệ thì họ thiền định hay niệm Phật cũng tốt. Nếu thiền định hay niệm Phật cũng chưa được vững tâm thì cần sự hộ niệm của chư Tăng Ni Phật tử hay thân nhân trong nhà để giúp họ an tâm hơn cũng được. Nhưng nếu người đã nhuần nhuyễn trong thiền tuệ thì lúc đó chỉ cần chánh niệm tỉnh giác ngay nơi cảm thọ (hoặc thân, tâm, pháp) như nó đang là thì càng tốt hơn nữa. Nếu căn cơ vị ấy đã chín mùi thì ngay nơi cảm thọ đau đớn ấy có thể thực chứng được thực tánh pháp và thậm chí chứng được Đạo Quả Niết-bàn.

Nếu cố định tâm để chống đối lại cảm giác đau đớn thì chỉ tạo ra mâu thuẫn căng thẳng thêm, điều đó chỉ làm cho tâm thêm bất an sợ hãi. Nhẫn nại một tí con có thể chấp nhận cảm giác đau để tâm không nắm giữ hay loại bỏ điều gì thì tốt hơn. Con đừng tính chuyện lúc đó, hãy chánh niệm tỉnh giác trong từng giây phút hiện tại thì lo gì lúc đó phải thế nào! Lo tính chỉ mất thì giờ chánh niệm tỉnh giác trong hiện tại mà thôi.

Do nhầm lẫn giữa thiền TUỆ (Minh Sát) với thiền ĐỊNH (an chỉ) và TÙY NIỆM (niệm Phật…) nên đạo hữu đã sử dụng TẦM + TỨ mà tưởng là đang hành CHÁNH NIỆM + TỈNH GIÁC. Đây là nhầm lẫn rất phổ biến trong giới những người hành thiền hiện nay.

Thiền tuệ chấp nhận mọi hiện tượng diễn biến nơi thực tại thân tâm (thân, thọ, tâm, pháp) làm đối tượng, không thêm bớt, không lấy bỏ, chỉ thấy pháp như nó đang là. Thái độ đó được gọi là chánh niệm, tỉnh giác. Như vậy, trong thiền Minh Sát, khi có một trong 5 triền cái khởi lên thì hành giả lấy đó làm đối tượng của chánh niệm tỉnh giác để thấy thực tánh pháp, chứ không có ý muốn diệt nó đi. Nếu là chánh niệm tỉnh giác thực sự thì chỉ thấy tham đúng thực tánh đang sinh diệt của tham; sân, hôn trầm thụy miên, trạo hối, nghi cũng vậy. Không để tham sân (abhijjhàdomanassa) xen vào sự thấy biết trực tiếp của chánh niệm tỉnh giác, vì vậy cũng không có ý nắm giữ hay loại bỏ điều gì (na kinci loke upàdiyati).

Khi đạo hữu muốn chế ngự 5 triền cái (hôn trầm, nghi, sân, trạo hối, tham dục) thì phải có 5 chi tầm, tứ, hỷ, lạc, nhất tâm của thiền định. Như vậy đạo hữu đang tu thiền định chứ không phải thiền Minh Sát. Mục đích của thiền đinh an chỉ khi khởi tâm tầm tứ là để đạt được hỷ duyệt, an lạc, nhất tâm, và cuối cùng là an trú trong trạng thái định và xả. Vì tầm tứ và chánh niệm tỉnh giác có tính chất, công dụng và mục đích khác nhau nên hành pháp nào thì phải theo pháp đó, nếu nhầm lẫn yếu tố của 2 pháp hành này thì cả hai mục đích thấy thực tánh của thiền tuệ và an trú nhất tâm của thiền định đều không thể đạt được.

Nếu đạo hữu muốn tâm không bị thất niệm, tạp niệm và vọng niệm (biểu hiện qua 5 triền cái) thì tốt hơn nên tu pháp môn niệm Phật trước. Niệm Ân Đức Phật (Araham, Sammà Sambuddho…) có thể giúp tâm nhất niệm. khi đã nhất niệm thì tâm thanh tịnh, tâm thanh tịnh thì vô niệm, tâm không thất niệm, tạp niệm, vọng niệm (vô niệm) thì mới có chánh niệm. Có chánh niệm thì thấy biết trong sáng phản ánh như thực các pháp, đó là tỉnh giác. Khi có chánh niệm tỉnh giác đúng mức thì liền thấy rõ thực tánh của 5 triền cái. Như vậy, niệm Phật dễ chuyền qua thiền Minh sát hơn là cố gắng an trú trong thiền định.

Đúng là do trước đây do con tu thiền đinh nên có thói quen phải trú vào một trạng thái yên ổn mới được. Nay khi con làm việc thì nhờ thận trọng, chú tâm quan sát vào công việc nên tâm được ổn định, không có vấn đề gì. Nhưng khi không có việc gì để làm con khó buông ra cho thân tâm nghỉ ngơi vô sự được vì con đã có thói quen không làm thì phải định. Bây giờ nếu không làm gì, mà cũng không được an trú trong thiền định nên con thấy tâm trống trải và bất an. Hoặc là muốn làm gì đó để khỏa lấp trống vắng, hoặc là tâm sẽ rơi vào một trong hai trạng thái trạo cử hoặc hôn trầm, nếu không thì cũng tham hoặc sân. Nói vậy là con đã hiểu rồi đó. Thực ra, con chưa thật sự buông, vì buông cái ta lăng xăng xuống thì tâm liền sáng suốt, định tĩnh, trong lành một cách hoàn toàn tự nhiên, nghĩa là vô vi – không tạo tác. Nếu con chưa thật sự buông được thì nên làm một hành động gì đó có tính vô ngã vị tha, để tâm đừng rơi vào trạo cử hoặc hôn trầm, tham hoặc sân. Nhớ là đừng lặp lại thói quen an trú vào thiền đinh như trước đây nữa, trừ phi con buông được thì chánh định và chánh trí sẽ tự đến rất hồn nhiên vô ngã.