Các câu hỏi liên quan đến chủ đề: Tứ Niệm Xứ

1) Con đã thấy được 2 loại ái  như vậy là đúng, và buông chính là buông thái độ thủ xả của cái ta như con nói là đúng, vì không phải buông trạng thái dễ chịu hay khó chịu mà là buông ý niệm lấy bỏ. Và con hiểu thiền là thấy ra mọi diễn biến đó cũng đúng.

2) Tùy theo lúc đó hoạt động nào nổi bật, ví dụ khi con rửa bát thì hành động rửa bát là nổi bật vậy con để ý việc rửa bát là đúng, lúc đó con vẫn biết một cảm giác hay một ý tưởng khởi lên, nhưng nếu không nổi bật lắm thì con chỉ biết nó sinh diệt rồi trở lại niệm thân nơi hành động đang làm. Nói chung khi đối tượng thân là nổi bật thì không nên theo đuổi trạng thái tâm mà chỉ biết thôi rồi lo niệm thân thì tốt hơn. Nếu con lái xe mà lo để ý đến trạng thái tâm thì không ổn đâu. 

3) Khi sợ hãi tức là đối tượng trạng thái tâm nổi bật, lúc đó con nên niệm tâm, nghĩa là chỉ quan sát tâm thôi chứ không truy tìm nguyên nhân, nguyên nhân sẽ tự xuất hiện khi con quan một cách sát khách quan trung thực. Vì vậy đúng là khi chánh niệm tỉnh giác đúng mức thì sẽ thấy hiện trạng và cả nguyên nhân.

Cái đó còn tùy theo trường phái. Trường phái chuyên niệm thân thì lấy thân làm đối tượng chính, cũng vậy, trường phái niệm thọ lấy thọ làm chính, trường phái niệm tâm lấy tâm làm chính. Các trường phái này muốn đơn giản hóa cho hành giả dễ hành, nhưng như vậy thì sẽ chỉ còn NHẤT NIỆM XỨ mất. Theo thầy thì đã là TỨ NIỆM XỨ thì xứ nào cũng chính cả. Thực ra bốn niêm xứ có tương quan mật thiết với nhau. Nếu con chia cắt ra để thấy riêng cũng được nhưng chánh niệm tỉnh giác sẽ rơi vào kinh nghiệm cục bộ. Nhưng nếu chánh niệm tỉnh giác mở ra một chiều kích rộng lớn toàn diện hơn, nghĩa là lấy toàn bộ thực tại thân-tâm-cảnh làm đối tượng, thì lúc đó đối tượng nào nổi bật nhất sẽ là đối tượng chính. Ví dụ khi con dang đi thì đi là đối tượng chính, chỉ cần chánh niệm tỉnh giác với động tác thân đang đi là được. Trong khi đi con đạp phải một viên sỏi nhọn nên có cảm giác đau, lúc đó con chánh niệm tỉnh giác đối với cảm thọ đau là chính. Khi đau tâm con khởi lên bực tức, con chánh niệm tỉnh giác với trạng thái tâm bực tức ấy là chính, do đó không có đối tượng nào là phụ cả.

Khi phân ra đối tượng chính và phụ thì sẽ rất dễ rơi vào thiền định, hoặc rơi vào điều tối kỵ của thiền tuệ là ấn định đối tượng chứ không để đối tượng đến tự nhiên. Hơn nữa trong thiền tuệ đối tượng là phụ, nội dung thái độ tâm thiền mới là chính. Thái độ tâm thiền không đúng thì dù chọn đối tượng nào cũng chẳng đi tới đâu. Nhưng khi tâm thiền đúng thì vạn pháp đều trở thành thực tánh chứ đâu phải chỉ là thấy thực tánh của thân hay tâm mà thôi đâu. 

Khi con trải nghiệm thực tánh thì đừng hình thành kinh nghiệm về nó. Kinh nghiệm là nắm bắt thực tánh bằng kết luận, bằng ý tưởng. Đó là tiến trình khái niệm hóa của lý trí vọng thức. Bản thân thực tánh vượt ngoài khái niệm, do đó khi đã bị khái niệm hóa thì nó không còn là thực tánh mà chỉ là hình ảnh quá nhỏ nhoi về nó. Giống như con chụp tấm hình một dòng sông, trong tấm hình dòng sông đã dừng lại còn dòng sông kia thì vẫn tiếp tục trôi chảy không ngừng. 

Vấn đề không phải ở chỗ con có thấy lại thực tánh hay không, bởi thực tánh luôn mới mẻ không ngừng, khi con muốn nắm bắt nó thì “ý muốn biết, muốn được” đã che mờ thấy biết của con, và thực tánh đã qua mất rồi. Khi thấy biết có ý đồ thì thực tánh không bao giờ xuất hiện, dù muôn đời nó vẫn là như vậy chẳng mất mát đi đâu cả. Vậy vấn đề không phải là thấy lại được thực tánh con đã thấy, mà là tâm thấy biết có rỗng lặng, vô tâm và trong sáng không. Khi con không thấy thực tánh tức con đang thấy qua khái niệm của bản ngã. Đó không phải là cơ hội để con thấy ra bản chất của cái ta ảo tưởng hay sao? Thấy hành trình tham sân si hay vô minh ái dục của bản ngã cũng là thấy thực tánh. Con phải khám phá cả hai: thực tánh của pháp tự nhiên và thực tánh của cái ta ảo tưởng. Khi bản chất của cái ta ảo tưởng đã bị phơi bày thì đồng thời thực tánh của pháp chân đế cũng xuất hiện. 

Lần con thấy trước đây chỉ là nhờ cái ta bỗng nhiên vắng mặt, nên chỉ thấy thực tánh pháp tự nhiên mà không thấy hành trình của cái ta ảo tưởng vẫn còn đó trong vô thức chưa khởi lên. Nay khi nó đang hiện khởi và xen vào sự thấy biết của con thì con không khám phá nó mà lại muốn thấy thực tánh thôi, sai lầm của con chính là ở chỗ đó. Trong kinh Tứ Niệm Xứ đức Phật dạy thấy thân, thọ, tâm, pháp như nó đang là, bao gồm cả tham, sân, si, khổ, lạc, xả… chính là thấy thực tánh, chứ không phải mong đừng có thực trạng đó để thấy thực tánh của pháp nào khác. Cái gì con thấy nó như nó đang là, chứ không phải con nghĩ là, chính là thấy thực tánh.

Vậy: 1) Con cố gắng buông tức là buông mà không xả, nên trong buông còn ý chí buông của cái ta. Hãy để tự nhiên thì tánh biết tự thấy pháp mà không cần cố gắng gì cả. Vì thấy với tâm rỗng lặng trong sáng tức là buông chứ không có ai buông và cái gì để buông cả. 2) Nếu con biết bị rơi vào tâm si thì đâu còn si nữa. Phật dạy, “nội tâm có si biết là nội tâm có si” tức là đang chánh niệm tỉnh giác, nghĩa là tánh biết vẫn sáng suốt, định tĩnh, trong lành. Khi con không biết bằng lý trí của thức tri, tưởng tri thì con lầm tưởng đó là tâm si. Nhưng không biết không hẳn là tâm si, chính cái biết bị chi phối bởi trạo cử và nghi hoặc mới gọi là tâm si. Còn biết (tuệ tri) mà không biết (tức không bị tưởng tri và thức tri che lấp) mới thực sự là biết thực tánh.