Kính thưa Thầy,
Không biết sao đầu óc con rất mê muội, hay quên. Con thấy mình tiếp thu cũng kém, con cũng ít khi đọc sách. Sau khi được phước duyên gặp trang web của Thầy, được nghe Thầy giảng và được đọc sách Thầy con thực hành theo và thấy mình thay đổi nhiều, tâm rộng mở hơn, không co ro như trước nữa, biết yêu thương mọi người hơn không ích kỷ chỉ nghĩ tới mình như trước đây, nhưng trong quá trình đọc sách có cái con hiểu, có cái con lại không hiểu lắm mặc dù Thầy cũng đã giảng cặn kẽ trong đó, cái gì mà Sự, Lý, Lý Sự, Giáo, Nghĩa,…
Thầy ơi, con biết mình tiếp thu, nhận thức rất thấp. Trước đây con cũng có thiền qua với hy vọng thông qua thiền tâm sẽ được sáng suốt, đầu óc sẽ trở nên minh mẫn và hiểu được mọi việc hơn, nhưng qua mấy năm hành thiền con không được như ý mình. Giờ đọc sách và nghe Thầy giảng mà con đã thấy mình thay đổi rất nhiều, chỉ có điều là con vẫn chưa được hiểu hết những lời Thầy truyền dạy cho con, xin Thầy giúp con phải làm sao mới có thể hiểu được, con rất là ngu muội xin Thầy soi sáng tâm con. Con xin đảnh lễ Thầy.
Xem câu trả lời
Không phải như con nghĩ đâu. Cái biết của trí tuệ qua thấy biết trực tiếp khác với cái biết của lý trí qua kiến thức gián tiếp. Về kiến thức và trí nhớ có thể con không nhiều nhưng lắm khi nhờ vậy mà có thể thấy biết trực tiếp và trong sáng hơn. Kiến thức có được nhờ học hỏi thông tin qua chữ nghĩa còn trí tuệ lại nhờ biết trở về trọn vẹn trong sáng với thân tâm mà sáng ra. Tâm con đã rộng mở, có tình thương yêu… chứng tỏ con đã sống đúng pháp. Con đừng “thiền” như một cố gắng để đạt được hiểu biết của lý trí hay sở đắc của ham muốn mà tâm con càng rỗng lặng trong sáng thì trí tuệ càng phát huy. Trí tuệ chỉ chiếu sáng lúc không bị che lấp bởi những kiến thức đầy khái niệm chữ nghĩa. Con đang đi đúng đường phát huy trí tuệ, đừng mong cầu phát triển sở tri và sở đắc, vì đó mới chính là chướng ngại của trí tuệ.
Ngày gửi:
Câu hỏi:
Bạch thầy, con cám ơn vũ trụ vô cùng vì vũ trụ giúp con có duyên được hỏi thầy những điều rất khó khăn trong cuộc sống.
Mấy ngày trước thầy dạy con sứ mệnh con người là biết rõ mình trong bối cảnh cuộc sống. Thầy dạy con về bi, trí, dũng và căn dặn con chú tâm quan sát. Con đã hết sức thực hành như lời thầy dạy và có những phát hiện tuyệt vời lắm, con tự nhận thấy mình sinh ra là để làm việc ích cho xã hội. Con tràn đầy năng lượng khi nghĩ về nó, những duyên giúp sức cho sứ mệnh đó cũng kéo đến bên con rất nhiều.
Nhưng con vẫn hoài nghi về sứ mệnh đó liệu đã đúng với con chưa? Con không dám tin vì những kế hoạch mà con đang nghiên cứu lại lớn đến vậy, nó mang tầm vóc quốc gia và giúp ích đại thể nhân dân trong xã hội.
Thầy có thể giải đáp cho con và thầy phân biệt giúp con thế nào là thông tin từ trực giác, thế nào là thông tin từ cảm tính, thế nào là thông tin từ trí thức (hay thông tin do logic não bộ).
Con xin cám ơn thầy!
Xem câu trả lời
Trực giác thuộc tri kiến, còn thông tin thuộc kiến thức. Tri kiến là tai nghe mắt thấy… nghĩa là trải nghiệm trực tiếp trên sự kiện thật như nó là, còn kiến thức là thông tin có được một cách gián tiếp từ bên ngoài và qua xử lý của hoạt động lý trí với khái niệm, tư tưởng, quan niệm… Đó là lý do vì sao thầy nói con phải biết mình, phải trải nghiệm trực tiếp sự thật và từ đó con thấy ra thì sẽ thấy tất cả. Đừng quá bận tâm đến việc “bên ngoài” sự thật đang là. Lão Tử nói: “Bất khuy dũ kiến thiên đạo” không cần nhìn bên ngoài vẫn thấy đạo lý của Trời Đất. Cho nên con muốn an bang tế thế trước hết phải “thành ý, chính tâm” thì mới thấy mọi việc đúng với sự thật (cách vật trí tri) như Khổng Tử đã nói, nếu không chỉ tự đánh lừa mình thôi. Thấy bằng kiến thức chế định gọi là thức tri. Thấy bằng tri kiến chân thực gọi là tuệ tri. Khi có tuệ tri thì tình cảm chính là từ bi hỷ xả, khi có thức tri thì tình cảm là thương ghét mừng giận. Tình cảm lệ thuộc vào nhận thức và cũng ngược lại, do đó sự tiến hoá chính là quá trình điều chỉnh nhận thức và hành vi. Nhận thức đúng và hành vi tốt là nền tảng của mọi “sứ mệnh” mà con muốn có. Nếu sứ mệnh là bánh vẽ của lý trí thì chỉ hại mình hại người thôi. Con nên thận trọng để không “sai một ly đi một dặm” như kinh nghiệm nhân gian thường nói một cách rất thực tế và minh triết.
Ngày gửi:
Câu hỏi:
Thưa Thầy, đêm qua khi con đang ngủ thì tâm con như có gì đó kéo đi hướng vào một vùng không gian sâu hun hút và thăm thẳm không có điểm kết thúc, tâm con cứ đi vào đó… rồi con tự hỏi mình có đang tỉnh thức không nhỉ, rồi con biết mình vẫn đang biết và con mặc kệ cho tâm bị kéo đi vào cái không gian sâu hun hút ấy. Rồi con nghĩ mình thử choàng tỉnh dậy xem sao, thế là con choàng tỉnh rồi mở mắt, nhưng rồi lại nhắm mắt vào và tiếp tục bị kéo đi vào cái hun hút không lối ra ấy. Lúc mới đầu bị kéo đi con còn có hơi run sợ, con biết và sau thì con để kệ nó thích đi đâu thì đi con chỉ lặng lẽ quan sát… Được một lúc lâu sau thì tự nhiên cái hun hút ấy biến mất và chỉ còn nhịp thở đều đều hiện hữu. Thưa Thầy, rồi sau đó con thử tìm lại cảm giác bị hun hút kéo đi nhưng không được nữa… con không biết là hiện tượng này có phải nhắc nhở con điều gì không ạ, và con cũng không biết có thể rút ra bài học gì từ chuyện này. Xin thầy từ bi chỉ dạy cho con!
Con tạ ơn thầy và chúc thầy luôn mạnh khỏe!
Thì đó chỉ là một trải nghiệm như bao trải nghiệm khác trong cuộc sống. Có thể vì đó là trải nghiệm lần đầu nên con ngạc nhiên thôi. Khi đang trải nghiệm con không làm gì được hơn là mặc kệ nó, thế mà sau khi trải nghiệm lý trí con lại “muốn biết” qua lý giải và thậm chí “muốn được” qua sự lặp đi lặp lại thành kinh nghiệm. Lý trí luôn muốn hình thành khái niệm về một sự kiện, vì vậy mà không thể tuệ tri sự kiện ấy như nó là, vì vậy mà nó đánh mất tính mới mẻ và sáng tạo của bản tâm vốn hồn nhiên, rỗng lặng và trong sáng. Hãy mỉm cười với những thứ đã qua và hãy để cho tâm hồn mãi ngạc nhiên với cái mới tinh khôi, kỳ lạ, không thể nghĩ bàn.
Ngày gửi:
Câu hỏi:
Thưa thầy, con chưa hiểu rõ câu trả lời cho một vị trong mục này. Đó là câu: “Có trí tuệ mới có tuệ giác”, vì trước đây con tưởng hai từ này đồng nghĩa. Xin thầy hoan hỷ giải đáp. Con xin cám ơn thầy.
Xem câu trả lời
Mới có trí tuệ nhưng chưa đủ chín mùi để giác ngộ nên chưa gọi là tuệ giác. Tuệ tri chưa phải là liễu tri mặc dù những từ này đều cùng tính chất. Ví dụ tuệ thấy danh sắc là trí tuệ, tuệ thấy đạo quả cũng là trí tuệ nhưng lại gọi là tuệ giác. Giống như trái cam non, trái cam chín tuy cũng là trái cam nhưng tuỳ mức độ thành thục khác nhau mà gọi tên thôi.
Ngày gửi:
Câu hỏi:
Kính thưa Thầy, con có một thắc mắc mong Thầy chỉ dạy. Khi một vị thực chứng thấy một đóa hoa thì tánh biết sẽ như thế nào? Vì chữ HOA cũng đã là khái niệm rồi. Và màu của lá và hoa cũng vậy. Nếu câu hỏi có gì ngây ngô con mong Thầy từ bi chỉ dạy cho con. Con cám ơn Thầy.
Xem câu trả lời
Nếu con thấy đó là hoa, màu hồng và hình thể của nó là con thấy qua vật hay nghĩa khái niệm (attha paññatti), nếu thấy đó là hoa sen thì con thấy qua danh khái niệm (nâma paññatti). Và nếu con phản ứng tạo tác với thái độ ưa ghét thì đó là cái thấy hữu vi (sankhâta). Khi nào con thấy nó không qua 2 khái niệm trên và tâm không phản ứng tạo tác thì mới thấy thực tánh pháp (paramattha) của nó như nó là. Nói theo thuật ngữ Phật học thì thì cái thấy đầu thuộc tưởng tri và thức tri, cái thấy sau là tuệ tri. Nói theo ngôn ngữ triết học và khoa học hiện đại thì đó là sự trực nhận phi khái niệm tương đối và phi tácđộng phản ứng. Cái này thì con phải tự thực chứng mới được vì lý trí chỉ có thể hiểu được khái niệm chế định chứ không thể thâm nhập pháp thực tánh như thị.
Ngày gửi:
Câu hỏi:
Thưa thầy, con kính nhờ thầy giải đáp thắc mắc của con về việc thực hành quan sát nội tâm. Đối với những cảm xúc có kèm theo những thay đổi về thể chất như giận, lo lắng thì con có thể quan sát và thấy nó dịu xuống từ từ rồi biến mất. Tuy nhiên có nhiều vọng tưởng nó biến mất ngay khi con nhận ra rằng con đang vọng tưởng. Khi con ngồi thiền cũng vậy, khi con nhận ra rằng con đang suy nghĩ lan man thì suy nghĩ đó chấm dứt liền. Câu hỏi của con là:
1) Có phải vì sự quan sat của con chưa tinh tế nên con không theo dõi đến khi nó diệt hoặc ngưng lại.
2) Hay là vì con đã bắt nó ngừng lại mà con không biết.
3) Hay là bản chất của những vọng tưởng (không kèm theo biến đổi thể chất) là như vậy, khi mình biết nó thì nó chấm dứt. Như vậy thì nó có trái với điều mà nhiều sách viết là khi mình biết mình đang vọng tưởng thì đừng bắt nó dừng lại mà chỉ quan sát nó.
Con cám ơn thầy nhiều.
Theo nguyên lý vận hành của một tiến trình tâm, khi có tâm thất niệm thì không có tâm chánh niệm và ngược lại. Những ý nghĩ lan man thuộc tâm thất niệm nên khi có chánh niệm thì nó biến mất là đúng. Còn khi thấy từ từ dịu xuống là không phải thấy tâm mà là thấy thân dịu xuống. Ví dụ sân, khi chánh niệm tỉnh giác thì đã hết sân nhưng tim còn đập mạnh, người còn nóng bừng v.v… chính những hiện tướng do sân để lại trên thân mới dịu dần chứ không phải tâm sân dịu dần. Trong trường hợp thấy tâm sân yếu dần là vì tâm minh sát còn yếu nên tâm sân diệt rồi khởi lên lại nhiều lần nữa nhưng càng về sau càng yếu đi khi tâm minh sát mạnh hơn. Vì tâm sinh diệt quá nhanh nên tưởng là một tâm sân yếu dần.
Đó là nói thấy biết ở mức độ ý thức có năng sở (thức tri), còn biết ở mức độ rỗng lặng trong sáng của tánh biết (tuệ tri: đây mới thật sự là tâm thiền minh sát) thì có thể thấy được sự sinh diệt của một trạng thái tâm như tham, sân, si v.v… Vậy phải còn tùy sự quan sát của con ở mức độ thức tri hay tuệ tri mới được. Hãy tiếp tục quan sát để thấy ra điều đó.
Ngày gửi:
Câu hỏi:
Thưa Thầy, vậy là con đã được gặp Thầy. Con thấy mình thật may mắn vì con có ba câu hỏi trong đầu định đến hỏi thầy nhưng con chưa cất tiếng hỏi thì Thầy đã ân cần trả lời cả ba câu hỏi đó ngay khi lần đầu gặp Thầy ở nhà chị Trang hai tối 24 và 25/5/2011. Rồi con được ngồi nghe Thầy giảng ở chùa Linh Thông và chùa Hòe Nhai nữa.
Có lúc nghe Thầy giảng con thấy rất cảm động mặc dù từ Thầy chỉ toát ra những hành động và lời nói rất giản dị. Con chú ý thấy Thầy ho nhiều trong sáng nay và sáng qua. Con cũng chú ý thấy con tham lam muốn ngồi nghe Thầy giảng tất cả các buổi và muốn hỏi Thầy thật nhiều. Con chợt hiểu ra tham nghe Pháp cũng vẫn là tham. Vậy nên tối nay con chọn cách viết thư để lúc nào Thầy rảnh Thầy đọc những dòng này con viết để cảm ơn Thầy và xin Thầy tha thứ cho sự tham lam nghe Pháp của chúng con, đồng thời con xin Thầy hãy chú ý giữ sức khỏe. Thầy làm việc quá sức rồi.
Con xin phép được cảm ơn Thầy vì tất cả những gì Thầy đã từ bi chỉ dạy cho chúng con trong những ngày Thầy tới Hà Nội.
1) Thầy cũng rất hoan hỷ khi nghe con nói như vậy. Điều này chứng minh rằng tánh biết có cách biết mà ý thức không biết được. Ý thức cần có đối tượng, mà phần lớn đối tượng là cái đã biết (pháp trần), nên khi con chưa đặt câu hỏi làm sao thầy biết bằng ý thức được, thế mà tâm vẫn cảm nhận được tâm theo cách riêng của nó. Tánh biết có một tầm hoạt động rộng lớn vô cùng so với những gì nhãn thức, nhĩ thức… và ý thức có thể biết được một cách hữu hạn. Đó là lý do vì sao Lão Tử nói “Tri bất tri thượng” tức là biết mà không cần ý thức mới là biết tối thượng. Trong Phật giáo, tánh biết thể hiện qua rất nhiều mức độ nhận thức khác nhau: Liễu tri, tuệ tri, thắng tri, thức tri, tưởng tri, giác tri.
– Giác tri là cái biết mang tính bản năng sơ khởi của các giác quan tiếp xúc với đối tượng (xúc) và những cảm giác thu nhận được (thọ). Cái biết thực vật tuy rất đơn sơ nhưng cũng là dạng biết này..
– Tưởng tri là cái biết qua ý niệm, ý tượng hay khái niệm. (Lưu ý: tưởng tượng và hồi tưởng phát xuất từ tưởng tri nhưng đã bước qua lĩnh vực thức tri).
– Thức tri là cái biết qua kiến thức có được từ kinh nghiệm của 6 thức và từ những thông tin góp nhặt, vay mượn bên ngoài. Đây chính là hoạt động của lý trí chỉ hữu ích trong lĩnh vực tục đế (chân lý quy ước của thế gian).
– Thắng tri là cái biết qua một trình độ tâm thức cao hơn như thiền định, thần thông… Thắng tri đôi lúc được dùng theo nghĩa tuệ tri hoặc liễu tri, khi đó là thắng tri của bậc Thánh.
– Tuệ tri là khả năng nhận thức trực tiếp trung thực của tánh biết. Khi thận trọng, chú tâm, quan sát hoặc tinh tấn, chánh niệm, tỉnh giác đạt được đối tượng thực tánh pháp thì tánh biết thể hiện dưới dạng tuệ tri.
– Liễu tri là khả năng sáng suốt, định tĩnh, trong lành tự nhiên của tánh biết không còn bị ngăn ngại bởi cái ta tư tưởng nên hoàn toàn vô ngã vô vi. Đây là tánh biết thể hiện nơi các bậc Thánh.
2) Con phải khám phá ra sự khác biệt giữa nhu cầu học pháp với tâm tham pháp. Tham pháp là mong muốn sở hữu và tích lũy thêm số lượng kiến thức nhiều hơn, còn nhu cầu học pháp là mở rộng tầm nhìn để nhận thức sự thật đúng hơn, không bị giới hạn trong tư tưởng, quan niệm, kiến thức và kinh nghiệm hạn hẹp. Vậy nhu cầu học pháp là cần thiết chứ không phải là tham pháp.
Ngày gửi:
Câu hỏi:
Thưa Sư, Sư thường nói bản ngã huyễn ảo giống như là sợi dây mà tưởng con rắn, thấy danh sắc mà tưởng là “mình” vậy. Tuy nhiên làm thế nào mà hành giả có thể biết được mình có tuệ giác đi sâu vào cấu trúc của bản ngã, hay chỉ đơn thuần đang hoạt động trong phạm vi của tư tưởng, suy nghĩ, kiến thức, ký ức đã được tích lũy từ trước (về bản ngã, về vô ngã hay đại ngã…) học được từ kinh sách hay người khác ạ?
Xem câu trả lời
Có thể biết bản ngã qua kiến thức… học đươc từ kinh sách hay người khác, nhưng đó là tưởng tri và thức tri, không phải là tuệ tri hay tuệ giác. Thực ra tánh biết vốn sẵn có trí tuệ thấy biết trực tiếp thực tánh của vạn pháp, nên nó cũng có khả năng phát hiện và vô hiệu hóa cái ta ảo tưởng. Sống tinh tấn chánh niệm tỉnh giác đối với thực tại thân, thọ, tâm, pháp chính là lúc không sử dụng tư tưởng, suy nghĩ, kiến thức, ký ức… của tưởng tri và thức tri để nhận biết pháp, mà là trực tiếp soi chiếu (minh sát – Vipassanà) vào thực tánh pháp, thì đồng thời cái ta ảo tưởng cũng biến mất trong ánh sáng của tuệ tri. Giống như khi rọi đèn vào sợi dây thì thực tánh của sợi dây hiện ra và ảo tưởng con rắn cũng biến mất vì vốn nó không có thật. Hãy chánh niệm tỉnh giác thì mỗi người đều có thể tự thấy đâu là ngã đâu là pháp không qua bất cứ kiến thức nào..