Các câu hỏi liên quan đến chủ đề: Thiền

Thầy khuyên không nên lệ thuộc vào ngồi thiền là vì những lý do sau đây:

– Cho rằng chỉ có ngồi mới là thiền và ngồi thiền mới đắc đạo, do đó dễ xem thường những người không ngồi mà hành thiền trong các oai nghi và hoạt động tự nhiên khác.

– Ngồi nhiều làm mất quan bình bốn oai nghi, dẫn đến trì trệ khí huyết và tinh thần căng thẳng (do mong muốn mau đạt kết quả) nên dễ sinh bệnh.

– Dễ bị lệ thuộc vào thời gian và phương pháp nên khó thích ứng với thực tại phi thời gian, vượt ngoài khuôn định.

– Dễ rơi vào định và dính mắc trong định. Định xây dựng trên tưởng nên làm trở ngại cho sự tỉnh giác của thiền tuệ.

– Ngồi nhiều trong điều kiện tĩnh sẽ khó thích ứng để thấy pháp trong điều kiện động hoặc trong nghịch cảnh

– Nếu có sở đắc sẽ dễ kẹt vào sở đắc, dễ sinh ngã mạn vì cho rằng kết quả đạt được là do nỗ lực của ta, cho nên khó thấy được thực tánh vô thường, khổ, vô ngã.

– Khi người ngồi thiền chưa biết rõ thiền là gì thì thường rơi vào tình trạng cố gắng loại bỏ điều này và nỗ lực đạt được điều kia, do đó bị tham sân si chi phối hơn là thực sự thiền.

– Ngồi thiền không đúng còn tệ hơn là không ngồi thiền v.v…

Nhưng không nên lệ thuộc vào ngồi thiền không có nghĩa là không được ngồi thiền. Nếu ngồi đúng nguyên lý vô ngã của thiền là “nội tâm thanh tịnh và thấy rõ thực tánh pháp” thì nó cũng có giá trị như những oai nghi khác hay những hoạt động thiền khác trong cùng nguyên lý.

1) Muốn cho tâm trụ ở đâu đó cũng được, nhưng thực ra không cần phải trụ tâm ở đâu cả. Khi có đối tượng thì tâm tự ứng ra thấy biết, khi không có đối tượng thì tâm tự an (trở về rỗng lặng như hư không), như vậy ai trụ tâm? Chính vì có người trụ tâm nên mới có phóng tâm. Nếu buông cái người trụ tâm ấy đi thì tâm tự ứng tự an một cách tùy duyên thuận pháp, làm sao có phóng tâm được? Do đó đức Phật dạy: “Không nương tựa, không bám níu vật gì ở đời”. Ngài Huệ Năng ngộ ra điều đó khi nghe câu: “Ưng vô sở trụ nhi sinh kỳ tâm” và thấy rằng tâm vốn “không một vật” (vô nhất vật). Vậy lấy gì mà trụ? Và khi ngủ thì ai trụ tâm và tâm trụ ở đâu? Tâm tự ứng tự an chính là chánh niệm. Trong chánh niệm không có người niệm nên Thiền Tông gọi đó là vô niệm.  

2) Khi không làm gì, ngồi (đứng hay nằm) yên thì tâm chỉ còn thấy thân đang thở là đối tượng nổi trội nhất, thấy như vậy một cách tự nhiên, tuyệt không cố gắng điều khiển hay rèn luyện gì cả, thì đó chính là chánh niệm tỉnh giác, vì vậy gọi là niệm thở vô thở ra (ānāpāna-sati). Nhiều người không biết rằng ngay đó chính là tâm tự ứng chánh niệm tỉnh giác và thấy tánh, nên đã đặt ra rất nhiều phương pháp thở khác nhau để luyện thân, luyện tức, luyện tâm mà biến thành yoga, khí công, luyện đan… nhưng không khéo lại rơi vào ý đồ hoàn thiện của bản ngã. Như vậy, rốt ráo mà nói đó là thất niệm chứ không phải chánh niệm như đức Phật đã dạy.

Không nên tập thiền niệm hơi thở theo một phương pháp nào cả, vì như vậy là bị lệ thuộc vào cái ta đang muốn rèn luyện với mục đích đạt được một trạng thái như ý, và cũng lệ thuộc vào phương pháp đó. Niệm hơi thở chỉ có mục đích đưa tâm trở về với thân để tâm không lang thang thất niệm. Đồng thời khi tâm trở về chánh niệm nơi thân thì trí tuệ tỉnh giác liền thấy thực tánh vô thường, khổ, vô ngã của cái thân tứ đại giả hợp.

Chỉ cần con ngồi thư giãn, buông xả, để tâm rỗng lặng trong sáng thì chánh niệm tỉnh giác sẽ tự ứng ra để thấy tiến trình thở vào thở ra một cách tự nhiên, đó chính là thiền lấy động tác thở làm đối tượng.