Các câu hỏi liên quan đến chủ đề: thiền Minh Sát - Vipassanā

Đúng là có những vấn đề chúng ta không thể can thiệp vào nghiệp riêng của mỗi người. Đó là lý do vì sao đức Phật chỉ khai thị nguyên lý của pháp để mọi người tự thấy mà học ra bài học giác ngộ của mình, chứ không đưa ra biện pháp hay phương pháp nào để giải quyết việc gì cả. Nhiều người tưởng Tứ Diệu Đế, Tứ Niệm Xứ… là những phương pháp tu luyện, nhưng thực ra đó là những nguyên lý, chỉ nói lên sự thật là như vậy để mọi người thấy ra mà thôi. Từ vipassanā có nghĩa chính xác nhất là thấy ra sự thật. chứ không tu luyện gì cả. Thấy ra nguyên lý thì tự nhiên sống thuận nguyên lý (tùy duyên thuận pháp) chứ không có phương pháp nào để áp dụng. Vậy con có thể giúp bạn con thấy ra sự thật, không sao cả, nhưng nếu con có ý giải quyết cho bạn thì đúng là đã can thiệp vào nghiệp mệnh của họ rồi. Khi chỉ ra nguyên lý thì không có cái ta đàng sau, còn khi can thiệp thì đã có cái ta trong đó. Can thiệp là tạo mối quan hệ giữa hai cái ta, còn khai thị là chia sẻ trong sự tương giao.tự nhiên vô ngã. Tạo mối quan hệ tức có ràng buộc với nhau, còn sự tương giao thì hoàn tự nhiên và vô ngã. Do đó thiền mới nói: “Nhập lâm bất đạp thảo, nhập thủy bất động ba” (vào rừng không đạp cỏ, vào nước sóng không chao) để chỉ hành trạng của bậc giác ngộ vào đời, khai ngộ đời mà như chẳng làm gì cả.

Không phải như vậy. Thứ nhất, thiền Vipassanā không bao giờ có điều gì cố định để áp dụng cả. Khi cả tâm thiền lẫn đối tượng thiền là cái cố định để áp dụng thì đã rơi vào chế định pháp, không còn là pháp thực tánh của thiền Vipassanā nữa. Thứ hai, trong thiền Vipassanā tâm thiền là chính còn tất cả đối tượng đều là phụ. Còn nếu nói về phương diện đối tượng thì chỉ có đối tượng chính chứ không có đối tượng nào là phụ cả. Nghĩa là khi chánh niệm tỉnh giác đang tiếp nhận sự kiện diễn biến nào làm đối tượng thì đó là đối tượng chính, ngoài ra không có đối tượng phụ nào nữa cả. Ví dụ, khi đi thì tư thế đi là đối tượng chính, chuyển qua đứng thì tư thế đứng là đối tượng chính, khi ăn thì từng diễn biến trong động tác ăn là đối tượng chính, khi đau nhức thì trạng thái thọ khổ là đối tượng chính, khi sân thì trạng thái tâm sân là đối tượng chính v.v… Như vậy mới gọi là thiền trong đời thường, nghĩa là sống thể hiện đầy đủ chức năng của mình trong cuộc sống mà luôn chánh niệm tỉnh giác nên không nương tựa, không bám trụ điều gì trên đời (Anissito viharati, na kiñci loke upadiyati). 

Trong thiền định hành giả mới có thể lấy hơi thở làm đối tượng chính, khi có các đối tượng khác xen vào thì hành giả chỉ ghi nhận rồi trở lại đối tượng hơi thở. Trong thiền Vipassanā không có đối tượng hơi thở, chỉ có đối tượng diễn biến của động tác thở trên thân thôi, vì hơi thở thuộc pháp chế định, không có thực tánh để minh sát. Khi thở chỉ có trạng thái của động tác thở đang diễn biến trên thân mới làm đối tượng của thiền Vipassanā được. Nhưng việc minh sát động tác thở như vậy chỉ nên sử dụng trong khi ngồi hơn là trong hoạt động hàng ngày như con muốn.  

Con tu theo Bắc Tông hẳn biết nơi con pháp vốn đã tự đầy đủ nên Tổ Huệ Năng sau khi ngộ đã nói: “Hà kỳ tự tánh bổn tự cụ túc”, Kinh Bát-Nhã cũng nói: “Bất sanh bất diệt, bất cấu bất tịnh, bất tăng bất giảm”, chỉ tại con mong cầu mà thấy thiếu thôi. Cốt lõi của Phật Pháp là Không, Vô Tướng, Vô Nguyện nghĩa là vô vi vô tác nên Tổ Huệ Năng nói: “Tâm bình hà lao trì giới, hạnh trực hà dụng tham thiền”. và “Trụ tâm quán tịnh là bệnh chứ không phải thiền”. Con cũng đã biết như vậy là “lấy đá đè cỏ”, “mài gạch thành gương”, vậy tại sao con phải ngồi thiền để mong cầu một trạng thái an lạc nào? Không phải mọi trạng thái đều “vô thường tấn tốc” sao, vậy con mong đạt được trạng thái gì?

Thiền Minh Sát Tuệ Nguyên Thủy lại càng rõ hơn nữa. Cứ ngay nơi thân tâm con mà chánh niệm tỉnh giác, đừng chạy theo ý đồ của bản ngã, chỉ sống tùy duyên thuận pháp vô ngã vị tha là con đã xứng đáng thọ dụng của đàn-na tín thí rồi sao con lại hổ thẹn hay mặc cảm gì nữa. Một hôm có người hỏi đức Phật rằng nếu chỉ chánh niệm tỉnh giác thôi thì ít quá. Phật dạy chớ có nói vậy, chánh niệm tỉnh giác là đã làm rất nhiều. Con ngồi thiền một ngày nhiều lắm được bảy tám tiếng đồng hồ, mà chỉ ngồi lo cho sự an ổn của mình, còn nếu con hàng ngày vừa phục vụ đạo pháp, tha nhân vừa chánh niệm tỉnh giác, thì trừ giờ ngủ, con luôn phát huy phước tuệ đầy đủ như vậy không phải là nhiều hơn chỉ lo giải thoát cho mình sao?

Thôi được, nếu con muốn ngồi thiền cũng được, nhưng khi ngồi hãy buông hết mọi ý đồ của bản ngã đi và để cho thân tâm được nghỉ ngơi vô sự. Khi tâm nghỉ ngơi vô sự thì tánh biết sẽ tự chiếu soi trong chánh niệm tỉnh giác một cách tự nhiên. Lúc đó chỉ thấy pháp đến đi như thế nào thì biết như vậy, không thêm bớt, không phản ứng, không cố nắm giữ hay loại bỏ gì cả. Đó chính lá thiền Minh Sát Tuệ chứ không phải đem bản ngã ra nỗ lực tìm kiếm điều gì. Hãy nhớ thiền Minh Sát là thấy ra sự thật chứ không phải đạt được điều gì.