Các câu hỏi liên quan đến chủ đề: tánh biết & tướng biết

Tướng của tâm (121 tướng biết) có sinh có diệt còn tánh của tâm (tánh biết) không sinh diệt. Tâm con khi tỉnh khi mê, khi bình an khi bất an đó là vì con đang sống với tướng biết của tâm, chưa nhận ra tánh biết của tâm. Nếu con sống với tánh biết thì tâm không bao giờ mê, dù khi không cần biết. Khi mê khi tỉnh đều biết, khi tịnh khi động đều biết, khi sinh khi diệt đều biết… đó mới là tánh biết biết được tất cả tướng biết sinh – diệt, tỉnh – mê, động – tịnh. Do đó Phật mới dạy:

Khi xúc chạm việc đời

Tâm không động không sầu

Tự tại và vô nhiễm

Là phúc lành cao thượng.

Tướng biết không sai, khi tướng biết hoàn toàn định tĩnh sáng suốt hoặc trọn vẹn tỉnh thức gọi là tri kiến thanh tịnh thì nó trở về với tính chất tướng dụng của nó. Tướng biết chỉ sai khi sinh ra ảo tưởng, chấp ngã mà thôi. 

Khi con muốn thấy ra tánh biết thì đó là cái ngã lý trí muốn thấy, nhưng khi con không còn cố gắng muốn thấy thì ngay đó tánh biết liền thấy. Thực ra tánh biết luôn thấy nhưng khi bản ngã xen vào thì lý trí tưởng rằng “tôi” thấy nên bị các khái niệm, quan niệm… che lấp mà thôi.

Có thể cái biết sau là tánh biết mà cũng có thể là ý thức của một bản ngã tốt đang đối kháng lại một bản ngã xấu. Nếu là tánh biết thì chỉ biết thôi chứ không tạo ra đối lực nào như phê phán, kiểm duyệt hay giải quyết, nhưng sân hay tham sẽ tự chuyển hóa. Còn nếu là cái biết của bản ngã này đối kháng với bản ngã kia thì trong đó có sự phê phán, kiểm duyệt và tìm cách giải quyết, do đó tạo ra đối lực và căng thẳng. Khám phá ra đâu là tánh biết đâu là ý thức của bản ngã cũng là động thái của thiền.

Ý thức là phần hiện tướng của tánh biết khi tiếp xúc với pháp trần. Có nhiều loại ý thức:

Ý thức 1, hình thành khái niệm về đối tượng do 5 thức trước cung cấp.

Ý thức 2, xử lý những khái niệm đã được hình thành do ý thức 1.

Ý thức 3, là khả năng nhận biết sự tái hiện thông tin lưu trữ trong vô thức qua các giấc mơ.

Đó là biểu hiện của tánh biết qua ý thức, ngoài ra tánh biết còn có những hoạt động độc lập không qua 6 thức nữa, như linh tri, tuệ tri, liễu tri chẳng hạn.

Tướng nghe chỉ sinh khởi khi nhĩ căn duyên với âm thanh trong môi trường có thể truyền âm, khi một trong các duyên này không khởi hoặc diệt thì tướng nghe cũng không khởi, hoặc diệt  theo, nhưng tánh nghe vẫn không sinh diệt. Nếu tánh nghe diệt tức không còn tồn tại nữa làm sao tai có thể nghe được âm thanh? Còn nếu tánh nghe sinh ắt nó tồn tại mãi vậy tại sao có lúc vẫn không nghe? Do đó, dù khi có hay không có duyên nhĩ căn với âm thanh tánh nghe vẫn không sinh không diệt. Nhận ra tánh nghe không sinh diệt này gọi là nghe lại tánh nghe.

Tất cả hoạt động trên hiện tướng của thấy biết đều xuất phát từ tánh biết nhưng chúng được gọi là tướng biết. Tánh biết thì tự nhiên, không sinh diệt, còn hoạt động nào của thấy biết chủ quan và có sinh diệt đều là tướng biết. Suy nghĩ có sinh diệt theo đối tượng nên nó thuộc về tướng biết.