Dạ con thưa Thầy,
Ngay khi lặng yên dừng lại, buông ra, và quán sát, con lại thấy tham-sân-si nổi lên rõ nhất, thực nhất. Nó như phần chìm của tảng băng, là gốc rễ của những biểu hiện thường ngoài. Lúc ấy, con vẫn chỉ vậy, yên vậy, tỉnh vậy. Không khởi lên yêu ghét hay dẹp bỏ. Con và “nó” nhìn nhau.
Dạ nếu phải “chiến đấu”, thì mình chiến đấu ngay với điều [tham-sân-si] đó đúng không thưa Thầy? Chiến đấu bằng cách trọn vẹn chú tâm quan sát nó, nhưng không khởi lên gì cả, ngay cả với ý “chiến đấu” hoặc phân biệt nhị nguyên ta-nó, đúng-sai, tốt-xấu… Cứ vậy, yên vậy, tỉnh vậy, mà thôi.
Dạ con xin được Thầy chỉ dạy. Con cảm tạ Thầy.
Xem câu trả lời
Nếu đã là “chỉ vậy, yên vậy, tỉnh vậy” thì còn “con và nó nhìn nhau” gì nữa, và còn ai “chiến đấu” với ai đây“? Nếu không còn “con” thì “nó” chỉ là nó, hoặc không còn “nó” thì chỉ có “con” thôi, hoặc “nó” với “con” là bất nhị thì chẳng ai nhìn ai, hoặc “nó” với “con” đều không thì có ai mà chiến đấu?… Thôi thì “Cứ vậy, yên vậy, tỉnh vậy” đi là được rồi!
Ngày gửi:
Câu hỏi:
Bạch thầy! Khi tọa thiền, sau ít phút ổn định, con bắt đầu thả lỏng toàn thân và chỉ hay biết các đối tượng. Con nhận thấy vì nhắm mắt nên ngoài sự xúc chạm nơi thân, tai nghe âm thanh, con thường để ý đến nhịp đập nơi chấn thủy và ý nghĩ sanh khởi. Nhưng nhiều lúc con thấy mình không đủ chánh niệm để nhận ra sự chuyển từ niệm suy nghĩ này sang niệm suy nghĩ khác… Mặc dù khi đó con thấy mình chánh niệm rất tốt nhưng con không hiểu tại sao điều đó xảy ra rất nhiều lần? Con kính mong thầy hoan hỷ chỉ dạy cho con được minh bạch. Con xin cám ơn thầy và kính chúc thầy mọi Phật sự đều được thành tựu viên mãn.
Con tọa thiền như vậy là theo trường phái niệm tâm nào đó rồi. Khi con niệm tâm theo kiểu đó thì đã rơi vào có người niệm và có đối tượng để niệm. Nghĩa là con đang thiết lập mối quan hệ chủ quan giữa ngã với pháp, trong đó con lấy cái ngã ý thức để biết các trạng thái tâm (pháp trần) chứ không để cho tánh biết và pháp tương giao một cách tự nhiên, rỗng lặng trong sáng, vô vi vô ngã.
Ý thức là do duyên sinh, nghĩa là khi có đối tượng pháp trần thì ý thức mới sinh khởi, như vậy bản chất của ý thức là có sinh có diệt, vì vậy cố gắng duy trì ý thức là một sai lầm, mặt khác, dùng ý thức sinh diệt đó để đi tìm trạng thái tâm cũng sinh diệt và muốn thấy sự liên tục giữa các tư tưởng là một sai lầm trầm trọng khác. Ý thức tự khởi khi đối tượng sinh, tự diệt khi đối tượng diệt trong đó hoàn toàn vô ngã. Như vậy khi đem cái ta ý thức ra để niệm pháp thì cả ngã lẫn pháp đều do tưởng sinh chứ không phải là pháp vô ngã. Đem cái tâm hữu ngã đi tìm kiếm pháp không phải là thiền mà chỉ là trò ảo thuật của cái ta ảo tưởng mà thôi.
Vậy tại sao con lại muốn duy trì “chánh niệm” để nhận ra sự chuyển tiếp từ tư tưởng này qua tư tưởng khác? (Sở dĩ thầy đóng ngoặc kép 2 chữ chánh niệm vì đúng ra con đang nói đến cái ta ý thức chứ không phải chánh niệm như con tưởng, đó chưa phải là chánh niệm đích thực). Sự cố gắng duy trì ý thức và đối tượng vô thường sinh diệt này là điều bất khả, nên may mà con không làm được, nếu con làm được thì chẳng lẽ suốt đời cứ ngồi để mong nhận ra sự chuyển tiếp từ tư tưởng này qua tư tưởng khác hay sao? Vậy con cố gắng như vậy làm gì cho mất thì giờ vô ích? Niệm (trạng thái) tâm là để thấy tâm vô thường sinh diệt, mà nó đang vô thường sinh diệt thì quá tốt rồi, con còn muốn duy trì điều gì nữa?
Con thử đừng cố gắng ý thức (cái mà con gọi là niệm!) gì cả, rồi để xem khi đó có phải tánh biết tự nhận ra pháp (thân, thọ, tâm hoặc pháp tùy duyên chứ không phải chọn lựa riêng một đối tượng nào) và tánh biết nhận ra luôn cả thấy, nghe, ngửi, nếm, xúc chạm và ý thức một cách dễ dàng mà không cần cái ta năng niệm của con xen vào hay không? Nếu thấy được như vậy mới là chính là chánh niệm tỉnh giác của tánh biết trên pháp tự nhiên và đó cũng là thiền mà không cần tọa.
Ngày gửi:
Câu hỏi:
Con cảm ơn Thầy về câu trả lời trước. Xin thầy giải thích sơ lược cho con về phép quán pháp trên pháp với bốn Thánh đế (nhóm pháp cuối cùng mà niệm pháp tập trung vào) như thế nào? Và quán này có khác biệt như thế nào với khi ta học hỏi nội dung Tứ Thánh đế trên kinh điển, lý thuyết giải thích ạ…?
Thực ra, niệm Pháp, nhất là niệm Tứ Thánh Đế chỉ có thể thực hiện được khi chánh niệm tỉnh giác đã đến mức trong sáng thuần thục. Nói cách khác, khi tâm con có thể hoàn toàn buông xả, tỉnh thức đủ để tri kiến phát hiện ngay lập tức sự tập khởi của nhân sinh khổ và hậu quả khổ đau của nó. Đồng thời, thấy sự đoạn diệt của phiền não khổ đau khi nhân sinh khổ không tập khởi. Nếu sự kiện thấy biết này xẩy ra còn yếu thì chỉ mới khai mở những tuệ tri thấp, nhưng nếu sự thấy biết này đúng mức thì đó là lúc có thể thực chứng Đạo Quả.
Niệm Pháp Tứ Diệu Đế đúng mức thường tự đến lúc tâm hội đủ yếu tố Đạo Đế, nên ít ai tự ý niệm Pháp này vì không thể niệm theo kiểu suy diễn từ kiến thức giáo lý kinh điển mà phải thấy trực tiếp. Muốn vậy, thường hành giả khởi đầu bằng niệm thân, khi tâm vi tế hơn có thể thấy thọ thì niệm thọ, thấy tâm thì niệm tâm. Khi niệm mà con thấy được sự tương quan sinh diệt của thân – thọ – tâm chứ không còn phân ra từng đối tượng biệt lập nữa, đó chính là lúc niệm Pháp tự đến và con sẽ niệm Pháp một cách dễ dàng. Hãy phát hiện thái độ của tâm con thế nào hơn là chọn đối tượng gì để niệm một cách chủ quan.