Các câu hỏi liên quan đến chủ đề: Như lý tác ý

Tự kỷ ám thị là phi như lý tác ý. 

Có như lý tác ý tức hướng tâm đến đối tượng thì đúng nhưng khi hành động không bình tĩnh sáng suốt vẫn có thể biến thành xấu. Thí dụ vì như lý tác ý nên thấy củ khoai là củ khoai, nhưng lại không thích ăn khoai nên vất bỏ nó đi. 

Ngược lại, tuy hướng tâm không đúng nhưng khi hành động lại tinh tế nên lại hoá ra tốt. Thí dụ do phi như lý tác ý nên tưởng sợi dây thành con rắn, nhưng lại có lòng từ nên vẫn không hại con rắn đó.

Khi mắt tiếp xúc với sắc nếu trong thấy chỉ thấy thì đó là như lý tác ý. Nếu có ý chủ quan nào khác là phi như lý tác ý. Từ ý khách quan (đúng) hay chủ quan (sai) đó mới sinh thọ (khổ, lạc hay xả), rồi tưởng nhận biết đối tượng hiện tướng (chân) hay qua hình thành khái niệm (giả), sau đó mới tư (tạo tác thiện, bất thiện hay duy tác). Diễn tiến này đồng nhất (nhất tâm) và trải qua mấy sát-na (mạng căn).

Như lý tác ý (yoniso manasikāra) khác với tư tác thiện (kusala cetanā). Nhiều người nhầm lẫn giữa manasikāra (tác ý) với tư tác (cetanā) hay chủ ý, ý chí. Ý chí làm chủ việc sống chết thuộc tư tác hữu vi hữu ngã (có chủ ý tạo tác theo ý mình), tức đã nghịch với nguyên lý vận hành tự nhiên (vô ngã) của pháp, chứ không phải như lý tác ý là tâm hướng thuận với pháp tánh tự nhiên.

Do hiểu tâm sở “như lý tác ý” sai nên mới là tạo tác của bản ngã tốt. Khi đối cảnh với tâm rỗng lặng trong sáng thì hướng tâm trên thực tánh của đối tượng gọi là như lý tác ý. Đây chính là tuệ tri, vô vi, vô ngã, hoàn toàn không có tạo tác gì cả. Nhưng khi đối cảnh tâm khởi sân chẳng hạn thì hướng tâm ban đầu đến đối tượng đã sai sự thật gọi là “phi như lý tác ý”. Đây là tưởng tri, đưa đến tạo tác nên mới hữu vi hữu ngã.

Ý con tác ý là cetanā hay manasikāra? Hai từ Pāḷi đều bị dịch ra tiếng Việt là tác ý, con muốn hỏi tác ý nào?

Con tác ý gì không hại mình hại người là được. Mỗi người có quyền vận dụng sáng tạo nguyên lý của pháp sao cho phù hợp với bản thân và có hiệu quả tốt là đúng.

Không có phi như lý tác ý thì như lý tác ý tự có mặt.