Các câu hỏi liên quan đến chủ đề: Hỏi & Đáp về Phật giáo

“Nhất niệm tam thiên”  là câu nói của Tông Thiên Thai trong Pháp Hoa Huyền Nghĩa, thuộc Giáo Tông. Trung Hoa chia ra hai phái thiền: Một là thiền chỉ quán của Giáo Tông, ám chỉ Tông Thiên Thai lấy kinh Pháp Hoa làm tông chỉ. Hai là thiền Kiến Tánh của Thiền Tông, ám chỉ thiền Đông Độ, lấy Chánh Pháp Nhãn Tạng làm gốc không y cứ vào Kinh Giáo.

Về lý thì Giáo Tông hay Thiền Tông cũng giống nhau. Thiền Tông nói “Nhất ba động vạn ba tùy”, một làn sóng động lên kéo theo muôn đợt sóng, thì Giáo Tông cũng nói: “Nhất niệm tam thiên”, một niệm sanh thì ba ngàn thế giới cũng sanh. Những câu này đều có ý tương tự như “Tam giới duy tâm, vạn pháp duy thức” hoặc “Nhất niệm khởi thiện ác dĩ phân”. Theo Vi Diệu Pháp Phật Giáo Nguyên Thủy, nếu tâm không sanh ý niệm nào (vô sanh) thì thực tánh (paramattha) của chân đế hiền bày, còn đã sanh một niệm thì mở ra thế giới khái niệm (paññatti) với vô vàn chế định pháp của tục đế. Tóm lại, cốt lõi của Pháp này là: Tâm bình thế giới bình, tâm sanh thế giới sanh.

“Nhất niệm tam thiên” còn có nghĩa khác theo Kinh Hoa Nghiêm là: “Vạn pháp qui nhất, nhất quy vạn pháp”  (Tất cả trong một, một trong tất cả), “Nhất đa tương dung” (Một và nhiều dung nhiếp nhau), “Nhật nguyệt bao hàm giới tử trung” (Trời đất gồm thâu trong hạt cải). Hoặc theo Dịch Lý: “Các Hữu Thái Cực”, nên Lão Tử nói: “Nhất… sinh vạn vật” v.v… đều có ý nói một pháp bao hàm vạn pháp. Vì chữ niệm ở đây theo Vi Diệu Pháp là sát-na tâm (khana citta), một đơn vị lực gồm đủ tính chất không gian thời gian cực nhỏ, nhưng lại có cấu trúc cơ bản của vạn pháp, nên sự kết hợp trùng trùng duyên khởi của những đơn vị cực nhỏ này (theo tiến trình tâm sinh vật lý) có thể cấu tạo thành vô số pháp tướng từ vi mô đến vĩ mô phong phú, đa thù và vô tận.

Theo Phật giáo đảnh lễ là một cử chỉ bày tỏ lòng cung kính hơn là một nghi lễ, nên dù đảnh lễ Phật, Pháp, Tăng, Cha Mẹ, hay các bậc trưởng thượng đều phải “ngũ thể đầu địa” nghĩa là 2 đầu gối, 2 cánh tay (từ cùi chỏ đến bàn tay) và trán đều phải chạm đất. Trong Kinh mô tả vào thời đức Phật người đương thời đảnh lễ là cúi lạy bụi (vi trần) dưới chân Phật chứ không dám nói lễ Phật (hoặc các bậc đáng tôn kính cũng vậy). Ngày nay thầy vẫn còn chứng kiến nhiều người Phật tử ở Ấn Độ và các nước phương Đông cũng lễ lạy bằng cách cúi xuống sờ vào chỗ bước chân chư Tăng đi qua rồi xoa lên đầu mình để tỏ lòng cung kính.

Cung kính lễ bái là một trong 10 nhân sinh phước, là pháp giúp chúng ta loại trừ tính ngã mạn tự cao, và khi thành tâm lễ bái thân tâm rất nhẹ nhàng an lạc. Do trong Tăng chúng có một số vị sư thiếu phẩm hạnh đạo đức nên ngày nay một số Phật tử chỉ lễ Phật chứ không lễ Tăng. Bên Phật giáo Nam Tông (Nguyên Thủy) còn giữ được cách lễ bái này là điều đáng mừng.

Ngôn ngữ Pali do chính đức Phật đặt ra dựa trên một số tiếng địa phương sẵn có thời bấy giờ ở Ấn Độ để dùng làm phương tiện thuyết pháp. Đó là ngôn ngữ có văn phạm và chữ viết đầu tiên trên thế giới, 200 năm sau Bà-la-môn lại dựa trên ngôn ngữ Pali để đặt ra ngôn ngữ Sanskrit. Hai ngôn ngữ này có ảnh hưởng rất lớn đối với các ngôn ngữ về sau như tiếng Anh, tiếng Pháp v.v…

Khi người Anh sang xâm lăng Ấn Độ, đã đem Tam Tạng Pali viết bằng chữ viết cổ về Anh Quốc giao cho Hàn Lâm Viện Anh nghiên cứu và họ đã lập ra Hội Pali Text Society để chuyên nghiên cứu dịch thuật. Và để mọi người dễ đọc, họ đã dùng tiếng La-tinh để phiên âm tiếng Pali, do đó ngày nay chúng ta mới có văn bản Tam Tạng Pali bằng vần alphabet La-tinh. Do có một số âm không phiên âm bằng tiếng La-tinh được nên họ phải đặt thêm, vì vậy có những âm không đọc như tiếng La-tinh.

Không phải chỉ Đạo Quả Tu-đà-hoàn mà cả 4 bậc Thánh cũng đều có dễ có khó. Đối với người hội đủ nhân duyên thì dễ, người không hội đủ nhân duyên thì khó, chứ bản thân các quả chứng đều không khó cũng không dễ. Vị đã loại bỏ được 3 kiết sử:  1) Không còn tà kiến xem thân tâm là bản ngã, nên không còn tâm tham tương ưng với tà kiến. 2) Không còn  phân vân nghi hoặc đối với thực tánh pháp nên không còn tâm si tương ưng với nghi. 3) Không còn câu nệ hình thức nghi lễ hay giới cấm nên giới tánh rất trong sạch nhưng không chấp giới tướng và các nghi lễ chế định. Vị Tu-đà-hoàn còn được gọi là “Tịnh tín bất động nơi Tam Bảo” nên Tam quy và Ngũ giới hoàn toàn trong sạch. Vị ấy thấy rõ những thực tánh pháp trên nhưng có thể không biết đó là Tu-đà-hoàn, vì đó chỉ là tên gọi mà đức Phật chế định để xác nhận trình độ chứng ngộ của hành giả chứ không phải là thực tánh pháp mà vị ấy chứng ngộ.