Các câu hỏi liên quan đến chủ đề: giáo dục & dạy con

Cứng rắn, ngọt ngào, giải bày, chỉ bảo v.v… chỉ là những biện pháp thể hiện cách giáo dục, con có thể ứng dụng cách này hay cách khác, hoặc dùng mọi cách càng tốt, miễn sao có hiệu quả đúng tốt cho con mình là được, nhưng tất cả đều phải xuất phát từ tình thương yêu và sự hiểu biết, chứ không phải chủ quan theo quan niệm của mình. Muốn dạy con đúng thì trước hết chính bản thân mình phải hiểu đúng ý nghĩa đích thực của cuộc sống là gì. Tiêu chuẩn hư và nên của cha mẹ lắm khi không giống với bản chất thực của đứa con, đã không giúp nó biết sống mà còn rập khuôn nó trong lề thói suy nghĩ nông cạn của người đời.

Đôi lúc cha mẹ cứ muốn con thành đạt theo ý mình, và nó đã thành công như ý nhưng chưa hẳn đã thành nhân. Như vậy chưa phải là xuất phát từ tình thương yêu thật sự và sự hiểu biết đúng đắn. Muốn con mình đỗ đạt, danh cao, vọng trọng… có thể là tiêu chí của thành công mà cha mẹ mơ ước, nhưng không chắc gì giúp nó được thành một con người biết sống, biết yêu thương và biết ý nghĩa đích thực của cuộc sống là gì. Vậy vấn đề là dạy con thành đạt theo tiêu chí xã hội hay dạy con nên người. Biết đâu lười biếng học có thể là một phản ứng tự nhiên hay thái độ phản kháng thông minh khi nhận ra nó đang học những điều vô bổ cho một cuộc sống thật sự hạnh phúc của một nền giáo dục bất cập. Phải hết sức thận trọng để đừng biến một con người thật sự thành một món hàng cao giá giữa chợ đời.  

Cả hai thái độ muốn các em tốt hơn một cách chủ quan hoặc dửng dưng để mặc các em không quan tâm tới đều không đúng. “Cứ để yên như nó là” không có nghĩa là buông xuôi mà chính là để quan sát được mọi diễn biến của sự kiện, thấy ra cái đúng cái sai của các em một cách khách quan trung thực. Có quan sát trung thực mới thấy ra sự thật, và có thấy ra sự thật thì con mới giúp các em nhận thức được sự sai lầm của mình và từ đó biết tự điều chỉnh một cách đúng đắn, chứ không buông xuôi cũng không bắt các em phải theo một khuôn phép kỷ luật hay một quan niệm đạo đức nào.

Con đã thấy được một phần của sự việc, nhưng cần quan sát rất khách quan trung thực và toàn diện hơn. Không phải chỉ quan sát hình thức sai trái của các em mà còn quan sát nhiều phương diện khác như tâm lý, môi trường v.v… trong đó có cả quan sát lại chính mình, thì việc hành xử của con mới không cục bộ, đơn điệu, một chiều. Nếu con giải quyết chủ quan, cục bộ, một chiều thì chỉ giải quyết được việc xếp mùng mền theo một cách nào đó thôi chứ không giúp các em ý thức sâu xa sự sai lầm của mình để tự biết tháo gỡ hay chuyển hóa. Như vậy chưa phải là giúp các em điều chỉnh nhận thức và hành vi một cách đúng đắn, và cũng có nghĩa là con cần phải điều chỉnh lại cách nhìn và cách giáo dục đạo đức sống cho chính các em chứ không phải muốn các em theo nề nếp mà con quy định.   

Có lẽ hai vợ chồng con chưa thực sự yêu thương con mình đúng mức. Phần lớn cha mẹ, thầy cô muốn con em mình trở thành một “người mẫu” lý tưởng theo cách của mình chứ không theo cách riêng của đứa bé. Nền giáo dục hiện nay của chúng ta còn thiếu sót rất lớn ở điểm này. Người ta giáo dục để đào tạo ra những sản phẩm rập theo khuôn đúc chứ không giáo dục theo hướng phát triển khả năng của từng con người. Người khiếm khuyết khả năng này lại có sở trường về khả năng khác, nhưng chúng ta không có đủ kiên nhẫn, yêu thương và thiện chí để thấy ra chỗ ưu cần được phát triển, chỉ thấy chỗ khuyết mà mình cho là không đúng theo quan niệm của mình.

Đây không còn là việc giáo dục con em nữa mà còn là bài học điều chỉnh nhận thức và hành vi của bậc cha mẹ lẫn thầy cô. Bài học thật cam go đầy thử thách như vậy chính là để cha mẹ và thầy cô không phải chỉ giáo dục con em mà còn phải biết giáo dục chính mình nữa. Đừng trông cậy vào bất kỳ ai về một giải pháp nào vì đó là bài học mà mỗi người phải khám phá ra sự thật trong tình huống của riêng mình.

Cha mẹ bây giờ ít tâm sự với con cái, hai thế hệ ngày càng cách xa hơn nên khó hiểu nhau hơn. Lúc đầu cha mẹ cứ nuông chìu hoặc la rầy con và muốn con đi theo đường hướng mình vạch ra mà không hiểu được tâm tư, nguyện vọng, khả năng, khuynh hướng v.v… của nó nên nó đâm ra sợ và không muốn gần cha mẹ nữa. 

Nuông chìu và ép buộc không phải là biện pháp hay mà chủ yếu là cha mẹ và con cái có hiểu nhau không. Thầy có một đứa cháu mà cha mẹ và anh chị nó nói với thầy là đã hư hỏng, lười biếng, ham chơi, không chịu học hành. Thầy ngồi chuyện trò và ân cần chia sẻ tâm sự với nó chỉ một lần thôi thì nó đã đổi hẳn thái độ học tập và về sau ai cũng khen nó là đứa con thành đạt nhất trong nhà.

Làm sao cho con cái cảm nhận được tình yêu thương và sự cảm thông của cha mẹ là điều tiên quyết, sau đó nên chia sẻ tâm sự hơn là chỉ nói lý lẽ với nó, nên nghe nó nói để hiểu nó nhiều hơn và tôn trọng tâm tư nguyện vọng của nó hơn, nên khuyến khích sự tự giác hơn là để nó thấy bị dồn ép. Thầy thấy có nhiều người thương con nhưng không biết cách bày tỏ tình thương yêu đó đến nỗi con cái tưởng cha mẹ ghét bỏ mình, khiến nó có mặc cảm tự ty, điều này làm cho nó dễ dàng sa sút.  

Đó là bí mật mà pháp đang đến giúp ba mẹ con con học ra sự thật về chính mình và người thân trong gia đình. Nếu học ra được bài học ứng xử trong gia đình thì sẽ dễ dàng hơn trong giao tiếp với xã hội bên ngoài. Mỗi người qua đó thấy ra cách ứng xử của mình có đúng tốt và hiệu quả chưa, nếu chưa thì thận trọng chú tâm quan sát lại để điều chỉnh nhận thức và hành vi của mình.  Chỗ nào còn chủ quan thiên lệnh vì nặng cảm tình hay lý trí chưa sát với sự thật thì cần trầm tĩnh sáng suốt để khám phá cho ra sự thật. Đừng bi quan, tình thương yêu cũng là một yếu tố cần thiết để chuyển hóa.  

Chắc là cháu bị bệnh tự kỷ – một dạng trầm cảm – bẩm sinh, nếu thế thì đúng là nghiệp quả của cháu. Tuy nhiên nghiệp quả này cũng nảy nở tùy theo duyên hoàn cảnh – tức điều kiện môi trường sống của cháu. Nếu thay đổi được môi trường sống thì “tâm tính” ấy cũng có thể thay đổi dần. Nếu cháu không thích học chữ thì cho cháu học nghề gì cháu thích hoặc cho cháu ở trong một môi trường năng động hơn… nghĩa là làm sao tạo điều kiện cho cháu cảm thấy hứng thú để “kích hoạt” khả năng sống của cháu. Đừng thấy cháu như vậy rồi sinh ra bực mình mà biểu hiện những cách ứng xử bất mãn với cháu một cách chủ quan làm cho cháu càng thấy chán nản, dễ nổi nóng và bướng bỉnh hơn. Nhất là tránh so sánh cháu với các cháu khác giỏi hơn trong nhà hoặc hàng xóm để cháu cảm thấy được yêu thương, tôn trọng và tự tin hơn thì cháu mới không còn bị mặc cảm tự ti nữa. Tóm lại, cách biểu hiện tình yêu thương phù hợp với tính cách của cháu là yếu tố rất quan trọng giúp cháu vượt qua sự tự kỷ của mình.

Con đừng lo, chỉ cần giúp các cháu biết thận trọng chú tâm quan sát chính mình và thế giới xung quanh thôi thì rồi chính pháp sẽ giúp các cháu học ra bài học của mình để mỗi ngày thêm khôn lớn. Không nên áp đặt kinh nghiệm của cha mẹ để con cái không còn khả năng khám phá và sáng tạo qua trải nghiệm của chúng. Đừng sợ các cháu sai, chỉ giúp các cháu biết nhận ra cái sai của mình và biết tự điều chỉnh. Không phải sống theo pháp của thầy mà giúp các cháu nhận ra và biết sử dụng pháp đã sẵn có nơi các cháu. Con không nên đưa ra những mẫu đạo đức theo một truyền thống nào đó để bắt chúng áp dụng theo mà chỉ giúp các cháu biết nhận ra thế nào là đúng là sai, là thiện là ác ngay nơi mỗi hành động, nói năng suy nghĩ của chúng. Ví dụ không nên cấm chúng sát sanh mà chỉ giúp chúng ý thức được vì sao không nên sát sanh… Tóm lại con nên giúp chúng mở mang tâm hồn để đón nhận điều hay lẽ tốt hơn là quy định điều nào hay điều nào tốt, làm sao chúng cảm thấy cha mẹ là người  luôn chia sẻ với mình nhận thức mới mẻ về cuộc sống hơn là dẫn con theo một lối mòn có sẵn.